‘Mark Zuckerberg denkt dat Facebook geen invloed had op de verkiezingen. En dat is een probleem’

Mark Zuckerberg zegt in een bericht op zijn eigen Facebook-pagina dat het ‘zeer onwaarschijnlijk’ is dat het sociale netwerk van invloed op de Amerikaanse presidentsverkiezingen geweest is. Deze vaststelling is opmerkelijk en gevaarlijk.

Facebook begon ooit als sociaal netwerk. Als plaats waar je online je vrienden kon vinden. Maar tegenwoordig zijn persoonlijke updates, foto’s en andere informatie van vrienden niet meer het belangrijkst. Het gaat vooral om het vergaren van nieuws.

Door de enorme hoeveelheid gebruikers zijn veel nieuwsorganisaties online zelfs grotendeels afhankelijk van het verkeer dat van Facebook naar hun site komt. 66 procent van de Amerikanen zegt volgens Pew Research zijn dagelijkse nieuws via Facebook te verkrijgen.

De invloed van Mark Zuckerberg is daarmee niet te onderschatten. Facebook heeft volgens de laatste cijfers 1,79 miljard maandelijkse gebruikers. 52 procent van internetgebruikers wereldwijd heeft op dit moment een Facebook-account en dat zal de komende jaren alleen maar toenemen.

En dat zorgt voor problemen.

Want hoewel Facebook redelijk onafhankelijk opereert, doet het algoritme dat niet. Doordat je bepaalde politieke partijen geliket hebt, Facebook weet op welke berichten je klikt en welke berichten bij je vrienden goed scoren wordt je newsfeed opgesteld.

Hierdoor ontstaat een ‘filterbubbel’, of een ‘echokamer’. Door je vastgestelde voorkeuren kom je niet in aanraking met standpunten waar je het niet mee eens bent. Je ziet enkel berichten terug waar je je in kunt vinden, omdat je eerder geneigd bent hier op te klikken.

Zo kan je een compleet ander wereldbeeld hebben dan je buurman, terwijl je evenveel tijd doorbrengt op het sociale netwerk. Bovendien zie je niet alleen je eigen standpunten terug. Die standpunten worden uitvergroot en vervormd door een lens van de best scorende verhalen waar je waarschijnlijk op zal klikken.

Nepnieuws scoort

En naast nieuws van onafhankelijke nieuwssites, is Facebook ook verspreider van veel nepnieuws. Hoaxes worden als waarheid verspreid. Volgens critici zijn Zuckerberg en co hierdoor zelfs deels verantwoordelijk voor de verkiezing van Donald Trump.

Want nepnieuws dat aansluit op de voorkeuren van een gebruiker gaat op het sociale netwerk razendsnel rond. Schreeuwende koppen als ‘Hillary Clinton roept om burgeroorlog als Trump wordt verkozen’, ‘Paus Franciscus steunt Donald Trump, ‘Barack Obama geeft toe dat hij in Kenya geboren is’ en ‘FBI-agent die verdacht werd van lekken Hillary Clinton’s corruptie is dood’ werden gretig gedeeld onder de Trump-aanhang.

Zo’n nepverhaal reist veel sneller rond dan een stuk dat die onzin weerlegt: het verhaal van de paus werd 868.000 keer gedeeld op Facebook. Een stuk waarin bewezen werd dat dit niet het geval was slechts 33.000 keer.

Het probleem hierbij is dat nepnieuws snel geschreven is – omdat bronnen niet nodig zijn – en veel oplevert. De sites waar de ‘nieuwsberichten’ op staan, zijn vaak volgeplakt met advertenties. De honderdduizenden of zelfs miljoenen kliks brengen daarom makkelijk geld in het laatje, waardoor het steeds aanlokkelijker wordt om ze te schrijven.

Geen belang bij feiten

Facebook heeft er ook geen belang bij dat de berichten op de site kloppen. Voor Zuckerberg is het belangrijk dat we zo lang mogelijk op Facebook blijven en zoveel mogelijk advertenties zien. Een manier om mensen aan zich te binden is door ze zich meteen goed te laten voelen. Het sociale netwerk weet hoe dit moet. Dat doe je door berichten die je eigen denkbeelden bevestigen. Daar wordt je vrolijker van dan door een verstorend beeld waar je over na moet denken.

In een bericht dat Zuckerberg zondag op zijn eigen Facebookpagina plaatste stelt hij dat slechts één procent van het nieuws op het sociale netwerk niet klopt. ‘En die berichten beperkten zich niet tot slechts één van de twee partijen’, stelde hij. ‘Dit maakt het extreem onwaarschijnlijk dat hoaxes op Facebook het resultaat van de verkiezingen de ene of andere kant op hebben geduwd.’ Maar het gaat niet om het aantal berichten met nepnieuws – dat weet Zuckerberg ook. Het gaat erom hoe vaak ze gedeeld worden en of ze vervolgens wel of niet getoond worden in je newsfeed.

Daarbij is het opmerkelijk dat Facebook zich vaak op de borst klopt wanneer het op het beïnvloeden van het aankoopgedrag van gebruikers aankomt – daarmee genereerd het miljarden aan inkomsten. Maar gekgenoeg is de invloed vervolgens beperkt als het op politieke standpunten aankomt.

‘Dit zijn historische verkiezingen geweest die voor veel mensen pijnlijk zijn. Toch denk ik dat het belangrijk is om het perspectief van de andere kant te proberen te begrijpen’, schreef Zuckerberg in zijn Facebookbericht. Een verstandige en idealistische boodschap. Maar laat dat perspectief dan wél aan de 1,79 miljard gebruikers zien.