‘Nieuwe stemprocedure is keuze voor transparantie’

“De commentaar van de Raad van State over het nieuwe elektronisch stemsysteem kan je inderdaad maken. Maar het is nu eenmaal de prijs die je betaalt voor maximale transparantie voor de burger.” Dat zegt Danny De Cock, postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven en voorzitter van het consortium van universiteiten dat de BeVoting-studie heeft gemaakt over de elektronische stemsystemen. De aanbesteding voor het nieuwe elektronische stemsysteem is volledig gebaseerd op die studie. De Cock omschrijft voor de duidelijkheid nog eens de volledige nieuwe stemprocedure. “Als je gaat stemmen krijg je eerste een stemtoken.

“De commentaar van de Raad van State over het nieuwe elektronisch stemsysteem kan je inderdaad maken. Maar het is nu eenmaal de prijs die je betaalt voor maximale transparantie voor de burger.” Dat zegt Danny De Cock, postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven en voorzitter van het consortium van universiteiten dat de BeVoting-studie heeft gemaakt over de elektronische stemsystemen. De aanbesteding voor het nieuwe elektronische stemsysteem is volledig gebaseerd op die studie.

De Cock omschrijft voor de duidelijkheid nog eens de volledige nieuwe stemprocedure. “Als je gaat stemmen krijg je eerst een stemtoken. Dat is een smartcard waarmee je de stemcomputer kan activeren. Je stemt op de computer in het stemhokje. Als je klaar bent, wordt het stembiljet met jouw stem – zowel in leesbare letters als in barcodevorm – geprint. Je moet het zelf dichtvouwen. Dan krijg je ook je token terug, die vanaf dat moment gedeactiveerd is. Met je dichtgevouwen stembiljet loop je naar de urne, waarrond brede, afschermende flappen geplaatst zijn. Je opent je stembiljet en stopt het in de urne die de barcode leest en de stem registreert. Als je op voorhand je stem nog wilt checken – dus kijken of de inhoud van de barcode overeenkomt met de stem die je hebt uitgebracht – is er een hokje met een handscanner en een scherm waar je dat kan doen.”

De Raad van State stelde in zijn advies aan het parlement dat het bij het openvouwen om het stembiljet in de urne te droppen wel eens zou kunnen mislopen. “Enerzijds is het niet uitgesloten dat de kiezer, die weet dat hij de barcode nog moet inscannen, zijn stembiljet niet of niet afdoende zal vouwen bij het verlaten van het stemhokje. Anderzijds – en vooral – lijkt het in strijd met het geheim van de stemming te zijn dat de kiezer zijn stembiljet moet openvouwen en zichtbaar maken in het stemlokaal, buiten het stemhokje”, klinkt het letterlijk.

De Cock geeft toe dat je die commentaar zou kunnen geven. “We hadden de keuze: ofwel vercijferen we de inhoud van de barcode. Maar dan zou een burger kunnen betwisten dat de barcode overeenkomt met de stem die hij heeft uitgebracht. Ofwel vercijferen we die inhoud niet, maar dan moet het formulier wel dichtgevouwen worden. Wij hebben gekozen voor dat laatste: maximale transparantie voor de burger. De prijs die je daarvoor betaalt, is dat je het stembiljet wel even moet openvouwen. Nu, de ‘flappen’ rond de urne zijn erg breed. Over de schouder meekijken, zal heel erg moeilijk zijn. Of je zou al camera’s rond de urne moeten plaatsen, maar daar komt natuurlijk niemand mee weg. En los daarvan: sowieso hebben mensen die gaan stemmen al automatisch te neiging om niet zomaar opzichtig met hun stembiljet te gaan wapperen.”

Was er dan geen enkele andere optie om het stembiljet in de urne te krijgen? “We hadden ervoor kunnen opteren dat de machinale urne automatisch ‘gevoed’ zou worden, waarbij de urne de stembiljetten zelf zou openvouwen. Maar dan zou de kostprijs per machine zo enorm hoog geweest zijn, dat dat in de huidige context onbetaalbaar zou zijn.”