‘Nu of nooit voor onlinecursussen in België’

Ook Belgische universiteiten lijken op de kar te springen van Massive Open Online Courses (MOOCs). Buitenlandse experts manen de instellingen ook aan erin te vliegen.

De KU Leuven ontwikkelt op dit moment een cursus die laatstejaarsstudenten op de toelatingsproef voor genees- en tandheelkunde voorbereidt. “Er is geen tijd te verliezen.”

Professoren zijn niet langer aan hun aula vastgeketend om leerstof in de hoofden van de studenten te proppen. Sinds het begin van dit decennium wordt er in het Angelsaksische onderwijslandschap immers met Massive Open Online Courses (MOOCs) geëxperimenteerd. Via een online platform stellen docenten niet alleen de cursus van hun vak gratis beschikbaar, maar plaatsen ze ook regelmatig video’s, waarin ze de leerinhoud tot in de huiskamer van de student brengen.

Naast het webcollege is er op discussiefora constante interactie tussen professor en student. De cursusdeelnemers kunnen eveneens online vergaderingen organiseren en krijgen door frequente toetsten feedback over hun vooruitgang.

Trein gemist

In de Verenigde Staten zijn MOOCs al langer ingeburgerd. De gratis online cursussen hebben in korte tijd de aandacht van miljoenen studenten uit de hele wereld getrokken. Exacte cijfers zijn er niet, maar naar schatting 50.000 Belgen zijn op platformen als Coursera, edX of Udacity actief. Toch lijken de Europese – en vooral Belgische – universiteiten de trein gemist te hebben.

Europees Parlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V) merkt op dat ons onderwijssysteem niet flexibel genoeg is: “MOOCs staan bij ons nog in de kinderschoenen. Nochtans heeft Europa samen met de Verenigde Staten de beste universiteiten. Het is misschien aan de Europese Unie om de onderwijsspelers samen te brengen en de nodige faciliteiten te verlenen.”

Denkersprogramma

Terwijl onze buurlanden het dreigende digitale gat in hun onderwijssysteem vandaag al proberen te omzeilen, hebben de Belgische universiteiten pas recent hun vizier op de nieuwe leervormen gericht. De Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB) zetten begin dit jaar een Denkersprogramma rond de problematiek van E-learning en Blended Learning op poten. Om het project in goede banen te leiden, werden twee buitenlandse experts gecontacteerd.

“Prof. Diana Laurillard van de University of London heeft zich vooral beziggehouden met de vraag hoe we de nieuwe technologieën op een verstandige manier kunnen gebruiken”, vertelt Georges Van der Perre, voorzitter van het project. “Hoe bereid je als leerkracht een les voor? Hoe stel je een leerplan op? Hoe begeleid je de studenten? Een efficiënte cursus Blended Learning vraagt namelijk veel meer ondersteuning dan de traditionele onderwijsvorm.”

Om het MOOCs-vraagstuk op te lossen, werd aan de mouw van prof. Pierre Dillenbourg (EPFL-Lausanne) getrokken. “Hij is een echte doener. Zijn visie is dat je niet oeverloos moet plannen, maar gewoon erin vliegen, kijken wat er gebeurt en je conclusies eruit trekken. Er is namelijk geen tijd te verliezen. Hij stelt dat het nu of nooit voor MOOCs in België is”, aldus Van der Perre.

‘MOOC als voorbereiding voor scholieren’

Vandaag heeft het merendeel van de MOOC-deelnemers al een diploma op zak. Ze volgen de cursussen voornamelijk om hun kennis bij te schaven. “MOOCs hebben evenwel tientallen mogelijke doelgroepen”, klinkt Van der Perre overtuigd. “Ten eerste willen we de huidige generatie Belgische universiteitsstudenten aanspreken. De meerwaarde voor hen is het brede internationale kader van zo’n online cursus. Wanneer de studenten met mensen uit Ivoorkust, Suriname en Zuid-Korea aan discussiegroepen deelnemen, ontstaat er een interessante multiculturele kruisbestuiving.” Van der Perre vermoedt dat MOOCs ook een aanvulling op het Erasmusprogramma kunnen zijn.

“Daarnaast willen we MOOCs inzetten om leerlingen uit het middelbaar onderwijs een verstandige studiekeuze te helpen maken. Zo kunnen universiteiten bepaalde cursussen gratis openstellen, zodat scholieren die al eens kunnen bekijken en een eerste indruk opdoen.” Bovendien is de KU Leuven op dit moment een MOOC aan het ontwikkelen die laatstejaarsstudenten op de toelatingsproef voor genees- en tandheelkunde voorbereidt. “Tegen volgende zomer hopen we die cursus af te ronden”, verklapt Van der Perre.

Uit het onderzoek komt ten slotte naar voren dat MOOCs enkele onverwachte effecten opleveren. “Er wordt niet louter kennis overgedragen. Via het medium steken we een schat aan pedagogische ervaring op, omdat de studentenpoel veel groter is”, aldus Van der Perre. “Bovendien creëren studenten door de interactie op fora zelf kennis, die op internationale schaal verspreid wordt. Op die manier dragen ze zelf tot de inhoud van hun cursus bij. Verschillende bedrijven kijken vol enthousiasme naar die nieuwe ideeën. De grenzen van MOOCs zijn nog lang niet bekend.”

Veel vraagtekens

Toch blijven er na een jaar onderzoek veel vraagtekens. Hoe houd je MOOCs betaalbaar? Hoe bereik je kansarme studenten? Moet elke universiteit het op zijn eentje zien te rooien, kan er interuniversitair samengewerkt worden en welke rol kan de Europese Unie spelen?

Professor computerwetenschappen Philip Dutré (KU Leuven) bekijkt het fenomeen met de nodige scepsis. “Om een MOOC te maken heb je veel technische ondersteuning nodig. Voor één vak lopen de kosten al snel tot tienduizenden euro’s op. Ik heb de indruk dat velen te verblind door de technologie zijn. Er wordt te veel op de eenmalige opstartinspanning gefocust, terwijl het up-to-date houden van de inhoud net het moeilijkste karwei is.”

Dutré vreest bovendien dat er door MOOCs een eenheidsdenken kan ontstaan die tegen de wetenschappelijke principes indruist. “Als studenten allemaal dezelfde cursus van een bepaalde, populaire professor volgen, krijg je zonder twijfel een verarming van het intellectuele debat.”

Levenslang leren

Het voordeel van MOOCs moet volgens Dutré echt van didactische aard zijn. “Ik zie vooral groeipotentieel in het levenslang leren. Door bepaalde cursussen online aan een breed publiek aan te bieden, komen universiteiten voor een stuk aan hun maatschappelijke rol tegemoet. Daarnaast kunnen MOOCs uitwisselingen aan buitenlandse universiteiten vervangen of tenminste dichterbij brengen. Ik denk niet dat MOOCs de komende tien jaar de klassieke onderwijsvormen zullen verstoten”, besluit Dutré.

Het rapport van het KVAB-onderzoek wordt tijdens een afsluitend symposium op woensdag 19 november aan de verschillende universiteiten, onderwijsinstellingen en het Ministerie van Onderwijs bezorgd.

(StampMedia/Laurens Soenen)