Ondernemen… leggen we het wel goed uit?

Het onderwijs moet in de eerste plaats focussen op de overdracht van de ondernemerscultuur.

De voorbije drie jaar heb ik actief ondernemers gecoacht, via gestructureerde programma’s, workshops, kampen, weekends noem maar op. Dat is heel erg fijn om doen, maar even vaak is het vreselijk deprimerend.

Laat me uitleggen waarom.

Heel wat mensen zijn ongelooflijk naïef als het gaat over ondernemerschap. Dat zie ik telkens weer wanneer er jonge mensen passeren die nauwelijks lijken te weten hoe de business werkt, maar er wel van uit gaan dat de wereld tonnen zal ophoesten zodra ze hun ding beginnen doen.

Zelden gaan deze wannabees ook echt aan de slag. 16 procent van de Belgen heeft ooit eens overwogen om een bedrijf op te starten, maar is er nooit toe gekomen. Nog eens 12 procent denkt er nog altijd aan (volgens de Eurobarometer-studie), maar voor de meeste Belgen bestaat ondernemerschap niet (bijna 65 procent – alleen Italië scoort slechter in West-Europa). Ze denken er nooit aan om eventueel een bedrijf op te richten.

Ten tweede is er de onthutsende incompetentie van startende ondernemers. Veel mensen die met een bedrijf beginnen hebben er geen flauw benul van wat ze moeten doen om hun business te laten slagen.

Een voorbeeld dat ik graag aanhaal is dat van een kleine kleine snackbar in hartje Brussel. Beter dan de pitabar aan de overkant van de straat, en budgetvriendelijker dan het Italiaanse restaurant verderop.

Maar ze werken er traag: ik heb er nooit minder dan 45 minuten gezeten. Elke dag rond 13 uur is het vooraf bereide eten op en moet het personeel beginnen met het snijden van nieuwe tomaten, terwijl de klanten met centen in de handen klaarstaan, ongeduldig wachtend tot ze terug naar hun kantoor kunnen. Er staat altijd een heuse menigte bij de toog – niet omdat de plek zo populair is, maar omdat je 10 minuten moet wachten voordat je kan betalen voor je broodje.

Ik vermoed dat die snackbar enkel maar kan overleven omdat de mensen er erg hard werken en veel opofferen. Ik voel met hen mee, echt waar. Maar alle gekheid op een stokje: think before you act!

Ongeveer 60 procent van de bedrijven die aftrappen in de bouw, de retail en de horeca geeft binnen de 5 jaar de geest. Waarom? Omwille van de slechte strategie. Omwille van de slechte uitvoering. Omwille van een combinatie van beide (Dr. N. Crutzen, HEC-Ulg, 2009).

Er bestaan geen exacte gegevens over tech start-ups, maar ik denk niet dat ik er ver naast zit met 60 procent.

Ik wou dat ik de overheid, de inflexibele arbeidsmarkt of het slechte economische klimaat de schuld kon geven voor bedrijven die maar niet van de grond komen en voor faillissementen. Maar dat kan ik niet. Niet zolang er andere ondernemingen zijn die wél prima boeren.

De harde waarheid is: als je bedrijf niet van de grond komt, dan is dat je eigen schuld. En als het kopje onder gaat, dan is dat evenzeer jouw schuld. Omdat je niet van meet af aan een degelijke businesscase hebt opgebouwd, omdat je op een verkeerde manier begonnen bent, en omdat je je business niet kent.

Iedere ondernemer moet het vak leren door veel te lezen, door te praten met mensen, door te experimenteren. Te weinig wannabee-ondernemers zijn zich bewust van deze verantwoordelijkheid. Is er nog iets wat wij kunnen doen om te helpen? Kunnen we het ondernemerschap wel aanleren, of het leerproces op zijn minst versnellen?

Ja hoor. We doen het alleen verkeerd.

Onderwijs over ondernemerschap moet in de eerste plaats focussen op de overdracht van de ondernemerscultuur (en op het uit de weg ruimen van de naïviteit daarrond). Er worden al allerlei moedige inspanningen geleverd, van 100.000 Entrepreneurs tot VLAJO, en als je een ondernemer bent die dit leest, sluit je dan aan bij een van deze organisaties en steek een handje toe!

Ten tweede moeten ondernemers al doende leren.

Ondernemen kun je alleen maar leren door het te doen. Deels omdat je er pas achter komt welke vragen je moet stellen zodra je met je bedrijf begonnen bent, deels omdat er zo veel te leren valt – marketing, sales, financiën, administratie, personeelsbeheer, enz. – dat neemt jaren tijd in beslag.

Begin met mensen te helpen om mislukkingen te overleven. Ik ben onlangs bij een bedrijf aan de slag gegaan na een faillissementproces. Al de schuldeisers waren bereid om te helpen, behalve de RSZ en FOD die absoluut weigerden te onderhandelen. Dat komt niet omdat ze slecht van inborst zijn, het is een kwestie van beleid.

Is dit een beleid dat kan worden veranderd? Absoluut. Zou het honderden bedrijven helpen om het hoofd boven water te houden, terwijl ze anders zouden verdrinken? Reken maar van yes!

Organisaties die ondernemerschap ondersteunen: laat meer ondernemers opleidingen volgen.

Ik kreeg door de jaren heen geweldig boekhoudkundig advies van een hele resem boekhouders. Maar ik kreeg nog veel meer erg bruikbaar boekhoudkundig advies via een paar telefoongesprekken met ondernemers…

Bij een ondernemersopleiding staan er meestal à la carte workshops en one-to-one-sessies met advocaten, boekhouders en consultants op het menu (vaak van grote consultancybedrijven). Die mensen hebben de neiging om te focussen op aspecten van een bedrijf die wel belangrijk zijn, maar zich toch eerder in de marge afspelen (administratie en financiën).

Over de kern van de business (marktonderzoek, sales en marketing, product/servicedesign, HR) gaat het vrijwel nooit. Ze leggen vaak wel uit wat je moet doen (een businessplan schrijven), maar niet hoe je het moet aanpakken (dingen uitproberen, praten met mensen, deskresearch doen, veronderstellingen maken).

Werk meer mentoring/coachingprogramma’s op lange termijn uit.

Van MIC Boostcamp tot JobYourself, er zijn tientallen initiatieven in België. De betere integreren zo veel mogelijk interacties met ondernemers, geven praktische adviezen en hebben daarom veel meer effect. Jammer genoeg zijn ze te kleinschalig – al deze programma’s samen kunnen misschien tweehonderd bedrijven per jaar helpen, gezien de kosten. Maar geen duizenden. Geen tienduizenden.

Als oplossing voor het schaalprobleem stel ik voor dat iedereen in het ‘ecosysteem ter ondersteuning van het ondernemerschap’ zich richt op het uitbouwen van lokale netwerken van starters en ondernemers die jaar na jaar de kennis van zaken kunnen overdragen aan startende ondernemers.

Het Platomodel van VOKA is een goed begin. Net als http://www.reseau-entreprendre.org/, maar dan in een andere vorm. Succesvolle ondernemers zijn bereid om de starters te helpen – maar ze hebben het druk en ze doen het alleen als iemand voor wat praktische ondersteuning wil zorgen.

Dit is geen waterdicht recept natuurlijk. Maar ik hoop dat het een gesprek op gang kan brengen.

De rest is aan jullie!