Real-time open data voor slimmere steden

Hoe zorg je dat je GPS rekening houdt met real-time toestand van verkeerslichten of parkeerplaatsen? Hoe weet je of er nog plaats is voor een kinderwagen op de volgende bus? Hoe kan je een discussie in de gemeenteraad zelf fact-checken aan de hand van meetwaarden van sensoren?

Het zijn vragen die telkens informatie vergen van verschillende diensten, organisaties, gemeenten of databanken. Dergelijke opendatasets publiceren is technisch niet meer zo’n grote uitdaging. Wel is het een uitdaging om afspraken te maken zodat real-time gegevens van lokale besturen bruikbaar zijn over de 308 gemeenten en al hun diensten heen, interoperabel met datasets van de Vlaamse overheid, en worden opgepikt door GPS-fabrikanten, app-bouwers, service-leveranciers, website-bouwers, academici of journalisten.

Dat is waar het nieuwe, driejarige Smart Flanders-programma om draait. Het wordt uitgevoerd door imec samen met de dertien Vlaamse centrumsteden en de Vlaamse Gemeenschapscommissie voor Brussel. Smart Flanders werd afgelopen week gelanceerd door Vlaams Minister voor Stedenbeleid Liesbeth Homans. Je kan het zien als een antwoord op de bezorgdheden die wijzelf en anderen (cfr. eerdere artikels in ook Datanews “Laat België zijn open data kansen liggen?“, “Het moet een democratische keuze zijn“, “TreinTramBus en iRail willen treindrukte voorspellen” of “Enkel door de krachten te bundelen kan Vlaanderen bouwen aan zijn radicale digitale toekomst“) herhaaldelijk formuleerden. In deze bijdrage lichten we enkele basisprincipes die Smart Flanders wil hanteren, toe.

Iedereen eender welke vraag laten stellen over real-time open data

Verkeerslichten op de gewestwegen worden beheerd door de Vlaamse Overheid. Verkeerslichten op lokale wegen worden dan weer beheerd door een van de 308 gemeenten. Het is maar een van de vele voorbeelden waarbij – ook real-time – gegevens onvermijdelijk verspreid zitten over verschillende organisaties. Een dataset van de real-time toestand van verkeerslichten is echter pas echt nuttig als je een volledige lijst over een regio kan verzamelen. Bedrijven, zoals uw GPS-leverancier, willen dat deze data makkelijk vindbaar zijn en vereisen dat deze gegevens niet te pas en te onpas onbeschikbaar zijn.

Ook voor een democratie gebaseerd op feiten willen we over grote hoeveelheden gegevens analyses kunnen maken. Iedereen moet eender welke vraag kunnen stellen over de gehele ruwe databron. Zo kan een vinger aan de pols gehouden worden wanneer nieuwe maatregelen worden genomen. En kan je eindelijk met harde cijfers staven dat bijvoorbeeld de nieuwe verkeerslichten in je gemeente net voor fietsers verkeerd zijn ingesteld. De snelheid waarmee je zulke complexe vragen kan oplossen, is minder belangrijk dan het feit dat je eender welke vraag moet kunnen beantwoorden.

We gaan wellicht enkele ontwikkelaars teleurstellen: in Smart Flanders gaan we niet één API bouwen waar iedereen eender welke vraag kan stellen op basis van alle data binnen Vlaanderen. Dat zou een niet duurzame en gigantische investering zijn, enerzijds om alle data erin te krijgen, en anderzijds om te blijven het immer stijgend aantal vragen te beantwoorden. De API zou bovendien slechts gespecialiseerd zijn in een beperkt aantal vragen, iets wat weerom transparantie niet ten goede komt, of gewoon te weinig flexibiliteit biedt voor grote ontwikkelaars.

Wel moeten we toelaten dat iedereen eigen API’s kan bouwen boven de gepubliceerde data. Dit kan enkel als de ruwe data ter beschikking wordt gesteld in data-documenten. Ieder document, ook als het dynamische data bevat, moet gebruik maken van de functionaliteiten van het web: optimaliseren van cache-baarheid, vanuit een document links leggen naar andere documenten, andere formaten aanleveren op dezelfde URL, enzovoort. Zelfs de kleinste gemeenten in Vlaanderen hebben al bewezen dat ze documenten op het web kunnen publiceren, al was het maar hun website. Ook daar zijn dynamische pagina’s eigenlijk geen uitzondering.

De uitdagingen hier zijn dus niet louter technisch, en net overheersend organisatorisch: hoe kunnen we zorgen dat bestuursdocumenten interoperabel zijn over de 308 gemeenten? We beginnen alvast bij onze veertien grootste steden.

Goed geannoteerde HTML-documenten

Iedere gemeente in Vlaanderen publiceert de besluiten van de gemeenteraad op hun website. Vandaag gebeurt dat in PDF. Dit maakt het er niet gemakkelijker op om links te leggen van het ene document naar het andere. Nochtans moet zo’n document gelinkt zijn aan vele zaken… Zaken zoals de juridische achtergronden van een besluit met verwijzing naar codex Vlaanderen, of mandatarissen die via voornaam en achternaam staan vermeld, of links naar bedrijven via KBO-nummer, of een link naar een adres. Een formaat dat het toevoegen van deze links veel beter toelaat is HTML, het formaat waarin de website van een gemeente al werd gebouwd.

HTML-pagina’s kunnen verder verrijkt worden met machine-leesbare stukjes gegevens. Net zoals websites vandaag ‘rich snippets’ gebruiken om beter in zoekmachines te verschijnen, bouwen we via betere HTML mark-up een eigen Vlaamse “knowledge graph“. Alles wat in deze knowledge graph wordt beschreven, krijgt een web-adres, en achter dat web-adres zit een document dat meer uitleg geeft. Dat document bevat op zijn beurt weer web-adressen naar zaken. Kortom: we gaan beter gebruik maken van de bouwblokken die het web ons vandaag al aanbiedt.

Smart Flanders

Heel wat gegevens die verzameld worden over luchtkwaliteit, parkeerdrukte, temperatuur, verkeerslichten, bruggenstanden… bevinden zich in het openbare domein. Het beheer ervan wordt betaald met belastinggeld. Het is dus niet meer dan normaal dat deze gegevens ter beschikking staan voor iedereen, en gelinkt kunnen worden met gemeenteraadsbesluiten, adressendatabank of GPS-toestellen.

Het ondersteuningsprogramma Smart Flanders werkt daarvoor aan drie dingen: een maturity check, een reality check en een conformity check. Vandaag merken we een verschillende maturiteit op diverse aspecten binnen lokale overheden. Neem bijvoorbeeld het aspect van HTTPS: daar blijkt, als we even deze websites bezoeken, dat slechts 8 op 13 van de centrumsteden een beveiligde verbinding hebben met hun burgers. Door de goede voorbeelden van de voortrekkers te delen, geven we de achterblijvers een duwtje in de rug. We nemen bestaande organisaties die goeie ideeën promoten vanaf de start mee, zoals het Kenniscentrum van het VVSG, V-ICT-OR, ITS.be, Agoria, enzovoort. Eén belangrijk resultaat wordt een gedragen opendata charter dat in samenspraak met de centrumsteden opgesteld wordt. De reality check wordt dan weer om met verschillende steden real-time datasets volgens dezelfde standaarden en formats aan te bieden. Het testen van de interoperabiliteit tussen verschillende dataplatformen zit tenslotte vervat in de conformity check.

Met Smart Flanders hebben de Vlaamse Overheid en imec een ambitieus programma voor de boeg. Enkel door principes voor real-time Open Data samen uit te dragen, kunnen onze steden Vlaanderen als een slimme regio positioneren.

Pieter Colpaert en Pieter Ballon