‘Sociale media verarmen onze geest meer dan dat ze hem verruimen’

‘De sociale media vormen een gigantisch venster op de wereld’, schrijft Camille van Vyve, adjunct-hoofdredactrice van Trends-Tendances. ‘Ze kanaliseren onze interesses, onze gedachten en onze ideeën zonder dat we ons daar zelf bewust van zijn. Die convergentie verarmt de geest meer dan dat ze hem verruimt.’

We hebben niet op de laatste clip van Stromae moeten wachten – de bekende aria van Carmen omgezet in een scherpe kritiek opde sociale media – om ons bewust te worden van de gigantische invloed die de sociale netwerken op ons leven hebben. Toch zegt onze nationale ster luidop wat velen denken, en reikt zijn stem zeer ver.

Hijzelf belichaamt perfect de tweeslachtigheid van de relaties tussen de gewone stervelingen en de nieuwe giganten van de communicatie: Stromae wordt erkend als de onbetwiste maestro van zelfpromotie via de sociale media, maar geneert zich niet om ze op magistrale wijze met de grond gelijk te maken. Zo werd zijn jongste clip – starring: het Twittermonster – al bijna 5 miljoen keer bekeken op YouTube.

Je kan het slechtste en het beste van de sociale media uiteindelijk in één woord samenvatten: populariteit. Sociale netwerksites zijn onbetwistbaar populair geworden. Eind 2014 telde Facebook 1,39 miljard gebruikers in de wereld. Toch is het niet zijn populariteit op zich die een probleem vormt, maar wel het feit dat de sociale media ons geniepig laten houden van wat populair is.

Zo belonen de algoritmes die Google gebruikt populariteit: hoe vaker een term gezocht wordt, hoe hoger de artikels omtrent die term scoren in de zoekresultaten. Bovendien worden in de newsrooms van de verschillende media de artikels over een populair onderwerp in Google eerst gepubliceerd, een praktijk dat het fenomeen uiteraard enkel maar versterkt.

De recente aankondiging dat Facebook rechtstreeks mediacontent zou gaan plaatsen, zal die drang naar populariteit niet afremmen: zo komen de vaak gedeelde artikels bovenaan terecht in de tijdlijn van Facebookgebruikers, maar als de sociale media de volledige controle overnemen, riskeert de verspreiding ervan nog aan donkerdere regels onderworpen te worden.

Dat droevige plaatje geldt voor alle deelplatformen waarvan het internet momenteel krioelt en die bekendheid als belangrijkste sorteercriterium gebruiken. Neem bijvoorbeeld AngelList, een Amerikaanse website die start-ups en business angels samenbrengt. Het concept is eenvoudig: als ondernemer creëer je een pagina over een project van je bedrij,f in de hoop dat er zoveel mogelijk bezoekers-investeerders zich abonneren en dat je er indien mogelijk één of meerdere van hen kan overtuigen om je te financieren. Uiteraard stijgt de pagina in het klassement naarmate er meer volgers zijn.

Strategen doen er dus alles aan om technieken te vinden die hun inhoud zo zichtbaar mogelijk maken: bij de creatie van hun pagina stimuleren ze bijvoorbeeld de leden van hun netwerk om een zorgvuldig geformuleerde tweet te delen, kwestie van de populariteit de hoogte in te jagen. Andere truc: op je pagina slechts beperkte informatie geven om vragen van volgers te stimuleren: dan is de buzz ook verzekerd.

Sociale media vormen een gigantisch venster op de wereld. Ze kanaliseren onze interesses, onze gedachten en onze ideeën zonder dat we ons daar zelf bewust van zijn. Die convergentie verarmt de geest meer dan dat ze hem verruimt.

Dat zingt trouwens ook Stromae, zij het in een andere context: tous les mêmes, tous les mêmes… et y en a marre.