‘The last man on the Moon’ is overleden. Waarom gingen we nooit terug?

Gene Cernan, de man die als laatste voet op de Maan zette, is maandag op 82-jarige leeftijd overleden. Die keer dateert alweer van ruim 44 jaar geleden. Waarom gingen we nooit terug?

Op 11 december 1972 landde Apollo 17 op de Maan. Aan boord waren bemanningsleden Gene Cernan, Harrison Schmitt en Ronald Evans (die de Maan niet betrad). Het was niet alleen de laatste keer dat iemand de Maan betrad, maar ook de laatste keer dat de mens de baan rond de Aarde verliet.

Apollo 17 kwam op de Maan terecht na een ruimteprogramma dat in 1963 begin na het succes van het Mercury Programma – het eerste programma van de Verenigde Staten voor bemande ruimtevaart. Na de Tweede Wereldoorlog waren de Verenigde Staten en Sovjet Unie in een (nucleaire) wapenwedloop verzeild geraakt. De ruimte was het middel om te tonen was beide landen op technologisch en militair vlak allemaal konden, waardoor er steeds meer in geïnvesteerd werd.

Op 12 april 1961 werd de Russische kosmonaut Joeri Gagarin de eerste mens in de ruimte, waarna de Amerikaanse president John F. Kennedy zei: ‘Ik geloof dat dit land zich moet inzetten om een doel te verwezenlijken: voordat dit decennium voorbij is hebben wij een man op de Maan hebben gehad die veilig is teruggekeerd op Aarde.’

Tegen 1966 bereikten de ‘spacerace’ en Koude oorlog een hoogtepunt: NASA kreeg dat jaar het hoogste budget ooit, net onder 4,5 procent van het totale federale budget: 5,9 miljard dollar (vandaag zo’n 43 miljard). In dat jaar had NASA al sprongen vooruit gemaakt en was Project Gemini – het voorbereidingstraject van Apollo – voltooid. Maar de steun voor het ruimtevaartprogramma van de VS nam toen al af door de hoge kosten. Nadat Apollo 11 succesvol op de Maan landde in ’69 was het doel bereikt en werd er steeds minder in de ruimtevaart geïnvesteerd. NASA bleef missies plannen, maar na vijf toegevoegde missies zou de stekker uit de dure reizen naar de Maan getrokken worden.

De bedragen die NASA van de Amerikaanse overheid kreeg waren publiekelijk niet meer te verdedigen, mede door de oliecrisis van ’73. Er kon nog geld uitgegeven worden aan de ruimte, maar dan wel met veel meer restricties waardoor NASA alleen nog onderzoeks- en wetenschappelijk missies kon ondernemen.

Andere prioriteiten

Er kwamen nieuwe plannen voor een ruimtestation en in 1970 werd aangekondigd dat Apollo 20 er niet zou komen; Apollo 15, 16 en 17 zouden de laatste vluchten zijn. Hierdoor stonden er in totaal twaalf Amerikanen op de Maan, waarvan Cernan, op 14 december 1972, voorlopig de laatste is.

Onder de nieuwe plannen viel de ontwikkeling van de herbruikbare Spaceshuttle voor ruimtemissies rond de Aarde. Ondertussen kwamen de Verenigde Staten door de ‘Strategic Arms Limitation Talks’ (SALT) van ’72 tot een overeenkomst met de Sovjet Unie om het aantal nucleaire wapens van beide landen te verminderen. Hierdoor verdween de benodigde infrastructuur voor Maanmissies en werden ongebruikte raketten naar musea verplaatst.

Sindsdien is het praktisch stil in de ruimte.

Er zijn duizenden satellieten in een baan rond de Aarde gebracht en het International Space Station (ISS) wordt sinds 2000 permanent bewoond, maar deze bevinden zich vrij dicht bij Aarde.

Maar daar komt verandering in.

Mars koloniseren

Doordat NASA steeds minder geld toebedeeld kreeg droogden de missies voorbij lager orbit op. Raketten van NASA dateren nog van de Spacerace met de Sovjet Unie en kunnen bovendien maar één keer gebruikt worden en zijn hierdoor bijzonder prijzig.

Hier probeert Elon Musk met zijn ruimtevaartbedrijf SpaceX verandering in te brengen. Hij maakt herbruikbare raketten, die hierdoor de prijs van een tripje naar de ruimte flink kunnen drukken. De raketten van SpaceX zijn bovendien wél volledig nieuw en state of the art.

SpaceX was in 2008 het eerste privébedrijf dat orbit bereikte en het eerste privébedrijf dat een capsule naar ISS bracht. In 2015 lukte het SpaceX om een raket na lancering richting orbit rechtop te laten landen.

In september 2016 kwam Musk met een plan op de proppen om Mars te koloniseren, waardoor de mens voor het eerst écht weer de ruimte in zou gaan. Hij wil vanaf 2018 iedere twee jaar een bevoorradingsraket naar Mars sturen. De raketten worden iedere twee jaar ingepland, omdat de aarde en Mars om de 26 maanden het dichtst bij elkaar staan. De onbemande vluchten zullen naast de wetenschappelijke experimenten ook rijdende robots aan boord hebben om de rode planeet te verkennen en fungeren als tests. In het verleden zijn er 43 pogingen geweest om Mars te bereiken, maar slechts 18 waren er succesvol.

Vanaf 2024 wil Musk ook mensen naar Mars sturen. Een half jaar later moeten ze dan op Mars aankomen om de mogelijkheden voor een kolonie te bekijken, zodat het voortbestaan van het menselijk ras waarschijnlijker is. Musk denkt dat het 40 tot 100 jaar duurt voordat er een zelfonderhoudende menselijke beschaving op Mars kan zijn.

Hij wil een vrachtroute naar Mars creëren ‘als een trein die van een station vertrekt’, waardoor de mens weer met regelmaat ver voorbij de baan van de Aarde gaat.

(Nog) niet terug naar de Maan

Toch zal de Maan als tussenstation overgeslagen worden. Door nieuwe technologische ontwikkelingen is het potentieel enorm gegroeid sinds 1972. Op de Maan zijn we ruim 44 jaar geleden al geweest en we kunnen ons nu focussen op andere plaatsen in ons zonnestelsel, zodat we een beter inzicht krijgen in het ontstaan van onze planeet.

De reizen naar de Maan van eind jaren ’60 en begin jaren ’70 zijn nog steeds avontuurlijkste en grootste prestatie van de mens en Cernan zal voorlopig de laatste man blijven die er voet heeft gezet. In zijn laatste woorden vanaf de Maan zei hij dat de mens ‘terug zal keren, als God dat wil’. Dat is binnen zijn leven niet gelukt. De Maan is een gepasseerd station.