Voetbalfilmpjes delen op Vine: mag dat?

Een goal, een formidabele passeerbeweging, een klasseflits, de voetbal-Vines zijn niet meer van de sportwebsites weg te denken sinds de wereldbeker. Tot groot jolijt van de voetbalfans, maar tot ergernis van de voetbalcompetities en rechtenhoudende tv-zenders, die hun financiële belangen aangetast zien door deze ongereglementeerde videos.

Na de zeer vermogende Premier League, is het nu ook de beurt aan de Ligue de Football Professionnel française om zich tegen de voetbalvines te verzetten. Voetbalvines zijn eigenlijk korte beelden uit een wedstrijd, gefilmd van een televisiescherm of vanuit de tribune in het stadion zelf, met een smartphone, om vervolgens gedeeld te worden via verschillende sociale media. Volgens de LFP zijn deze beelden, ook al zijn ze vaak van erbarmelijke kwaliteit, auteursrechtelijk beschermd, en moet het verspreiden ervan dus worden gezien als piraterij. Deze stelling is echter niet zo vanzelfsprekend als op het eerste zicht zou lijken. Ze dient te worden genuanceerd.

Sportieve prestaties zijn niet beschermbaar door het auteursrecht

Het spreekt eigenlijk voor zich. Acties en bewegingen van spelers zijn niet het product van de creatieve, mentale activiteit van de speler, maar veeleer het gevolg van reacties, reflexen of instincten. Voetbalwedstrijden zijn bovendien onderhevig aan verschillende spelregels, die geen enkele plaats laten voor creatieve vrijheid van de spelers.

De voetbalcompetitie kunnen dus geen enkel auteursrecht laten gelden voor wat betreft de wedstrijden zelf, en kunnen dus a priori de toeschouwers niet verbieden om de match vanaf de tribunes te filmen.

In elk geval dus, geen basis voor auteursrecht. Niets verhindert echter de organisatoren van sportieve competities om een dergelijk verbod in hun algemene verkoopsvoorwaarden op te nemen, afgedrukt op de rugzijde van de toegangskaarten.

De zaken liggen echter anders indien de beelden niet zijn gemaakt door een toeschouwer in het stadion, maar door een TV-kijker vanuit de zetel.

Geen auteursrecht, maar wel een exclusief exploitatierecht

De bonden, competities en clubs hebben een exclusief exploitatierecht toegekend gekregen met betrekking tot de manifestaties die zij organiseren. Dit monopolie opent een ruim spectrum aan mogelijkheden tot exploitatie, waaronder we ook verstaan: de audiovisuele exploitatie, hetgeen de organisator van de competitie het recht geeft om zich te verzetten tegen de verspreiding van deze beelden, zonder voorafgaande toestemming.

De organisatoren hebben in de commercialisering van de uitzendrechten een belangrijke bron van inkomsten gevonden. Bij elke gelegenheid waarbij moet worden geboden, gaan televisiezenders tot het uiterste en wordt het hard tegen onzacht gespeeld. Er worden niet zelden gigantische bedragen neergeteld voor deze rechten. Wanneer men meer dan 600 miljoen euro heeft neergeteld om bepaalde exclusieve uitzendrechten te bekomen, is het wellicht niet onlogisch te noemen dat men vaststelt dat deze inhoud, die zo duur is, zomaar gratis en voor niets terug te vinden is op sociale netwerken.

En nochtans… In Frankrijk, zoals in België trouwens, is de verspreiding van korte fragmenten van sportcompetities toegestaan, ondanks de exclusiviteitscontracten, met name door het recht op informatie van het publiek. Dit recht op korte fragmenten is echter wel onderworpen aan een zeer strikte reglementering van de Franse Hoge Raad voor Audiovisuele materie, dewelke trouwens heel recent werd aangepast.

Kan de vine-app zich beroepen op het recht op korte fragmenten?

Om verspreid te mogen worden, dienen de korte fragmenten aan een aantal voorwaarden te voldoen, vooral met betrekking tot de duur. Zo moet de duur van de korte fragmenten gelimiteerd zijn op 90 seconden. Tot daar, geen enkel probleem voor Vine, gezien de videos op de app maximaal zes seconden kunnen duren.

Hoewel de Europese richtlijn het recht op korte fragmenten heeft voorbehouden voor televisiediensten, heeft de Franse sportwet deze uitzondering uitgebreid naar internetdiensten. Deze juridische categorie omvat, naast de klassieke televisiediensten, ook de zogenaamde on-demand diensten en video-sharing diensten zoals bijvoorbeeld Vine. Er dient hierbij echter een duidelijke kanttekening geplaatst te worden. De verspreiding van de korte fragmenten wordt namelijk enkel toegestaan indien deze gebeuren in het kader van een zogenaamde informatieve uitzending. Het is precies de interpretatie van deze bepaling die de meeste vragen met zich meebrengt.

De nieuwe tekst van de Franse Hoge Raad voor Audiovisuele Materie, die werd aangenomen op 31 oktober, en in werking treedt op 1 januari 2015, beperkt de definitie van de informatieve uitzending tot televisiejournalen, regelmatige nieuwsberichten en sportprogramma’s die meer dan één sport behandelen of algeneme en regelmatige duidingsprogramma’s. Op het eerste zicht voldoet Vine aan geen enkele van deze omschrijvingen.

Daarenboven moet men in principe altijd 24 uur wachten alvorens de korte fragmenten mogen worden gebruikt, terwijl dat in het geval van Vine altijd quasi onmiddellijk gebeurt.

Met andere woorden, het is moeilijk om te stellen dat Voetbalvines kunnen profiteren van de uitzonderingsregel voor de korte fragmenten. Dit gezegd zijnde…

Exclusieve uitzendrechten versus het recht op informatie: it’s all about business?

Zes seconden, twee à drie slecht geschoten smartphone-beelden, daartegen verzetten de Premier League en LFP zich dus op dit moment. Hoewel de standpunten van de competities vanuit puur juridisch standpunt verdedigbaar zijn, legt de hele situatie eigenlijk vooral nogmaals bloot dat het professionele voetbal aan het evolueren is naar een echte voetbalindustrie. De grootste slachtoffers van de hele historie zijn (nog maar eens) de echte liefhebbers van het spelletje, die de toegang tot beelden van hun favoriete sport bemoeilijkt zien.

En uiteindelijk, waarom allemaal? Om de exclusieve uitzendrechten (lees: financiële belangen) van de organisatoren en distributeurs te beschermen. Men moet zich echter de vraag stellen of het de videos van dergelijke erbarmelijke kwaliteit zijn die deze belangen op het spel zetten. Sta ons toe hieraan te twijfelen. We zijn daarentegen wel van mening dat de Voetbalvines, gedeeld op sociale media, een prima tool zijn om de sport en de competitie nog meer te promoten en de interesse van het publiek op te wekken. In plaats van dergelijke kleine details te gaan aanvallen, was het misschien niet een beter idee geweest om de Vine-dienst te omarmen? Om zelf korte fragmenten via een eigen Vine-kanaal te verspreiden? Niets staat de grote competities in de weg om ook op Vine, net zoals op Facebook en Twitter, een groot publiek te bereiken, en wie weet, zelfs extra omzet te genereren.