‘Ontslagen door digitalisering, je kan toch bezwaarlijk stellen dat we dit niet zagen aankomen?’

Als een donderslag bij heldere hemel: zo leek het slechte nieuws van ING binnen te komen bij de spreekwoordelijke Jan met de pet. Maar ook in politieke middens leken verwondering, verontwaardiging, weerstand én diep gezucht te overheersen. Bevreemdend vind ik dat, want je kan toch bezwaarlijk stellen dat we dit niet zagen aankomen?

Al meer dan 35 jaar schrijft dit blad over informatica en technologie. In al die jaren is het automatiseren van (menselijke) processen en de daarbij horende besparingen een onmiskenbare rode draad. De laatste 15 jaar is de intensiteit alleen maar toegenomen, met als gevolg dat ‘digitaal’ de norm is geworden in heel wat aspecten van onze maatschappij. In die 35 jaar zijn heel wat jobs gesneuveld. Maar er zijn er evengoed bij gekomen. Zoekt u zelf maar even op hoe nieuw de job van mobile app ontwikkelaar, IoT-architect, data scientist of VR-engineer precies zijn.

De opkomst van robots, verregaande automatisering en almaar versnellende digitalisering vormden zelfs begin dit jaar nog het thema van het Wereld Economisch Forum in Davos: de vierde industriële revolutie, oftewel Industrie 4.0. Het WEF meent dat automatisering, artificiële intelligentie en zelflerende robots wereldwijd maar liefst 7,1 miljoen jobs zullen doen verdwijnen, maar dat ze ook 2 miljoen nieuwe jobs zullen creëren. Het gaat dan voor alle duidelijkheid niét alleen om jobs in fabrieken, maar ook in bijvoorbeeld de administratieve sector of – welja – het bank- en verzekeringswezen.

Wie de herstructurering bij ING fileert, ontwaart trouwens een ogenschijnlijke paradox. De bank wil besparen en tegelijk ruimte vrijmaken voor digitalisering en dat vereist minder kantoormedewerkers. Maar hoewel die digitalisering hoofdzakelijk door de it-afdeling ontwikkeld wordt, vallen ook daar stevige klappen. Zowat de helft van de 1.200 it-functies in ons land verdwijnt. Een deel gaat naar Nederland, een ander deel zou naar goedkopere landen als Bulgarije verschuiven. En het resterende deel zal tegen het einde van de herstructurering zichzelf hebben weggedigitaliseerd. Ook dat is niet nieuw in de bankensector, waar een outsourcingsgolf steevast gevolgd wordt door een insourcing-tegenoffensief en vice versa. Of waar informatici de ene dag op de interne payroll staan en de volgende dag als externe consultant krek hetzelfde werk komen verrichten.

De Belgische informaticus lijkt zich vooralsnog van geen kwaad bewust. Een overweldigende meerderheid ziet in de verdere digitalisering geen onmiddellijke bedreiging voor it-jobs of de eigen baan, zo bleek in april nog uit de Data News salarisenquête. Amper 1 procent denkt dat het ‘zeer waarschijnlijk’ is dat de eigen ict-job in de nabije toekomst wordt overgenomen door een stukje software, een robot, een computer of een app.

De Google-hoofdeconoom Hal Varian zei onlangs tegen de collega’s van Trends dat er bij elke technologische revolutie vrees voor jobverlies was, maar dat die telkens ongegrond bleek. De smid werd uiteindelijk mecanicien. Die redenering. “Zo zal het nu ook gaan. Door digitalisering komen er jobs bij”, stelt Varian zelfs.

Die nieuwe jobs zullen er vooral komen in de technologische sector, meent het WEF. De grote vraag lijkt dan vooral waar ter wereld die jobs gaan verschijnen. In de grote Westerse economieën, of toch eerder de lageloonlanden of in markten met flexibele arbeidsvoorwaarden?

Dat de drie Beneluxlanden pas nog na afloop van de jaarlijkse top van de regeringsleiders verkondigden dat ze samen één van de pioniers van de digitale wereld willen worden en zo een voorhoede vormen in de digitale eenheidsmarkt die de Europese Unie wil uitbouwen, klinkt alvast bemoedigend. Ik hoop dat ik hieruit mag concluderen dat er wel degelijk besef bestaat dat de digitalisering onomkeerbaar is. Dat we de opportuniteiten moeten grijpen vooraleer het te laat is en we links en rechts helemaal ingehaald worden. Of van de baan gereden door een kolonne zelfrijdende wagens.