De Europese ministers zouden donderdag het zogeheten Chat Control-voorstel bespreken, waarmee burgers massaal bespioneerd kunnen worden via hun eigen smartphones. De stemming is echter op het laatste moment van de agenda gehaald. Sommige politici die over de materie moeten stemmen, lijken niet te begrijpen waar het over gaat.
Het plan krijgt de laatste dagen meer media-aandacht, maar lezers van Data News wisten begin mei al wat er zeer concreet op tafel lag toen meer dan 250 wetenschappers in een open brief hun bezorgdheid hebben geuit.
Waar gaat dit over?
Het voorstel is in essentie goed bedoeld: het onmogelijk maken om beelden van seksueel misbruik van minderjarigen (kinderporno of in vaktermen CSAM genoemd) te verspreiden. Daardoor moet elke toepassing om te communiceren een scanner inbouwen die beelden controleert. Wie daar niet mee akkoord gaat, mag de app niet gebruiken.
Dat controleren gebeurt op twee manieren: er wordt vergeleken met een database van gekende beelden van misbruik, en er wordt met behulp van AI gekeken of het om nieuwe beelden gaat.
Het schoentje wringt op meerdere plekken. Zo is het vrijwel zeker dat dat systeem fouten zal maken en onschuldige burgers zal hinderen of verdacht maken. Want een foto van een kind in zijn blootje is ook zeer contextgevoelig. Stuur je dat door tussen twee pedofielen dan is het kinderporno. Stuur je dat als ouder naar een van de grootouders dan is dat een familiefoto. Het risico op fouten is eindeloos.
Tegelijk is het, eens zo’n systeem er is, niet moeilijk om het uit te breiden. Naar andere misdrijven, maar ook naar zaken die in de toekomst misschien illegaal worden. Het is technisch een koud kunstje om bijvoorbeeld gesprekken over een (te laat uitgevoerde en dus illegale) abortus te detecteren, of bepaalde (politiek getinte) memes of ander materiaal.
Tot slot is het naïef om te denken dat wie kinderen misbruikt en die beelden wil delen, dat op Whatsapp, Signal of Messenger zal blijven doen. De kans is zeer groot dat er alternatieve apps ontstaan die niet in de App Store of bij Google Play te vinden zijn, maar wel via andere kanalen. Die apps doen niet mee aan de Europese wetgeving en omzeilen zo heel de opzet.
Europees verzet, onwetendheid of leugens
Chat Control ligt al meer dan een jaar op tafel, zo werd er meteen nadat het Europees Parlement een eerdere versie wegstemde, meteen gesproken over een opvolger. Die zou vandaag gestemd worden, maar lijkt op het laatste moment weer van de agenda te zijn gehaald, zo melden meerdere media, waaronder VRT.
Heel wat Europarlementsleden verzetten zich intussen tegen ‘Chat Control 2.0’ dat vandaag bij de Europese Raad op tafel ligt. Dat het vooral Duitse leden zijn is geen verrassing, wetende dat het voormalige Oost-Duitsland ervaring heeft met een surveillancemaatschappij waar burgers permanent worden gecontroleerd. De oproep werd niet ondertekend door Belgische Europarlementsleden.
De Tijd sprak wel met Open VLD-europarlementslid Hilde Vautmans die naar eigen zeggen nauw betrokken was bij de onderhandelingen. Maar Vautmans maakt in de krant feitelijk onjuiste vergelijkingen die doen vermoeden dat ze de details niet kent, niet begrijpt of negeert.
Zo claimt ze in De Tijd dat er vandaag geen verplichting is voor techbedrijven om beelden van kindermisbruik offline te halen. Dat is onjuist, kinderporno is illegaal dus een bedrijf dat dat ontdekt op haar systemen moet daar stappen tegen ondernemen. In 2013 schreef Data News bijvoorbeeld wat je als bedrijf moet doen als je bedrijfsservers worden misbruikt voor zo’n beelden.
Vautmans maakt tegelijk de vergelijking met een drugshond op de luchthaven die bij een vermoeden aanleiding geeft tot verdere controle. ‘Maar nooit zonder een beslissing van de rechterlijke macht.’
Ook dat is een vergelijking die niet klopt. De ‘drugshond’ zit immers niet steekproeven uit te voeren op een specifieke plaats die gevoelig is voor misdaden. In plaats daarvan is het een drugshond die tot in je slaapkamer 24/7 je besnuffelt. Stuur je ‘s avonds een pikante foto naar je partner? Dan zal die hond even snuffelen om te kijken of daar geen minderjarige op staat.
Maar omdat het systeem ook nieuw materiaal zoekt, snuffelt de ‘drugshond’ niet enkel naar drugs, maar naar alles wat een beetje lijkt op drugs. Om de analogie aan te houden: Passeer je de hond met wat bloemsuiker op je mouw, dan zal de hond blaffen want het lijkt op cocaïne. Op dezelfde manier zal Chat Control al je beelden en links controleren en als er meermaals verdachte dingen opduiken mag je verdere controle verwachten.
Tot op dat moment is er nooit tussenkomst van de rechterlijke macht. Honderden miljoenen Europese burgers worden gecontroleerd zonder zicht op hoe het systeem werkt of wie inzage heeft in je privécommunicatie.
N-VA: is tegen, stemde voor
Ook bij N-VA lijkt men niet helemaal mee te zijn. Federaal kamerlid Michaël Freilich zegt op X dat zijn partij zich blijft verzetten tegen pogingen om encryptie te omzeilen. Hij verwijst daarbij naar de federale dataretentiewet die afgelopen legislatuur werd gestemd.
Maar Freilich lijkt daarbij niet te beseffen dat N-VA bij een eerste stemming in april dit jaar nog voor stemde. Onder meer Geert Bourgeois, Assita Kanko en Johan Van Overtveldt stemden voor het ondermijnen van encryptie. Van de Vlaamse politici stemde enkel Sarah Matthieu (Groen) tegen.
Verder stemden ook Cindy Franssen (CD&V) Guy Verhofstadt (Open VLD) en Kathleen Van Brempt (Vooruit) voor. De volledige stemlijst kan je hier terugvinden.
Ook bij Vlaams Belang is er enige hypocrisie merkbaar. De partij had vorig jaar als een van de weinigen een persbericht waarin het zich verzet tegen het scannen van privéberichten. Europarlementslid Gerolf Annemans waarschuwde toen al dat dit niet beperkt zou blijven tot kinderporno.
Maar tijdens de stemming was het verzet minder groot. Gerolf Annemans, Filip De Man en Tom Vandendriessche hebben zich bij de stemming onthouden. Net zoals Marc Botenga (PvdA).
Zijn deze politici allemaal voor een surveillancemaatschappij? Mogelijk niet. Het voorstel wordt consequent voorgesteld als een maatregel tegen kinderporno en dat is een gegeven waar je bezwaarlijk een probleem mee kan hebben. Maar achter de maatregel schuilt een technisch kluwen dat ieders privacy ondermijnt en makkelijk kan misbruikt worden door autoritaire regimes terwijl het in praktijk de ‘hardcore’ verspreiders van kindermisbruik nauwelijks zal tegenhouden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier