Mieke De Ketelaere (IDLab): ‘Nadenken over de toekomst van de toekomst is het mooiste aan mijn job’

Mieke De Ketelaere, programmadirecteur AI bij onderzoeksinstelling imec (IDLab), werd in 2018 genomineerd voor ICT Woman of the Year. ‘Ik ben gaan beseffen dat onze sterke focus op menselijke intelligentie als leidraad voor AI misschien te arrogant en kortzichtig is’, vertelt ze in een interview met Data News.

Toen Mieke De Ketelaere in 1988 ging studeren, bestond er nog geen aparte richting toegepaste ICT. Daarom koos ze voor elektromechanica binnen de ingenieursopleiding. ‘Ik had een grote passie voor treinen, auto’s en vliegtuigen – alles wat met technologie te maken had.’

De nominatie voor de ICT Woman of the Year-award betekende veel voor haar. ‘Ik zag het als een erkenning voor de soms niet-zichtbare inspanningen die ik toen al deed. In die tijd was de hype rond AI al aanwezig. Vanuit een multidisciplinaire gedachte gebruikte ik toen, in mijn job bij SAS, al de invalshoek van transparantie en maakte ik voor klanten de vertaalslag van de technologie naar businesswaarde. Tijdens het weekend verzorgde ik met mijn robots en 3D-printers labs voor jongeren. Ik wilde als vrouw een rolmodel zijn.’

Achtbaan

Voor De Ketelaere was de nominatie een deur die openging. ‘Ik wilde dit niet zomaar op mijn cv plaatsen, maar er ook echt iets mee doen, gebaseerd op de fundamenten die ik al opgebouwd had. Ik heb toen niet gewonnen, maar heb wel mijn nominatie gebruikt. Ik vergelijk mezelf altijd met Natalia die als tweede eindigde in een zangwedstrijd. En kijk waar ze nu staat.’

Er volgde een positieve achtbaan. ‘Het is dag en nacht werken, want je moet enerzijds zelf bewust nadenken over je pad en anderzijds natuurlijk continu de snel veranderende technologie blijven volgen. Opeens sta je in de schijnwerpers en mag je de trein niet missen als zo’n moment zich aandient. Maar je moet ook duidelijke en transparante keuzes maken waarvoor je staat en altijd in het oog houden welk doel je persoonlijk wil bereiken.’

Bij het kabinet van De Croo mocht Mieke De Ketelaere kort nadien als expert de federale nota rond artificiële intelligentie mee helpen vormgeven. ‘Het was de start van AI4Belgium, een community-gedreven initiatief dat AI in België op de kaart wil plaatsen.’ Onlangs schreef ze ook een boek: ‘Mens versus machine, artificiële intelligentie ontrafeld’.

Krijtlijnen uittekenen

‘Het mooiste aan mijn job? Ik mag nadenken over de toekomst van de toekomst. Vandaag de dag holt de maatschappij de technologische evolutie vaak achterna. Techneuten creëren al te vaak vanuit hun passie een nieuwe oplossing, maar denken daarbij niet altijd na over de gebruikservaring bij de burger. Als je in een multidisciplinaire onderzoeksinstelling werkt, denk je als team op een verantwoorde manier na over de toekomst. Hoe maken we de technologie fair, transparant en verklaarbaar? In plaats van achter de technologie aan te hollen, teken je de krijtlijnen uit. Die multidisciplinaire aanpak is belangrijk om de adoptiegraad te laten groeien.’

In haar huidige job als directeur AI krijgt ze veel vrijheid om creatief na te denken over wat in de toekomst nodig is. ‘Ik ben heel agile. Op het ene moment ben ik strategisch bezig, dan weer meer operationeel. Dat is ook nodig. Je moet evangeliseren en deuren openen, maar ook een idee doen landen en dan weer verdergaan.’

Empathie en samenwerking

Aan het begin van haar carrière was een vrouw in de ICT-sector nog abnormaal. Vandaag zijn vrouwen al meer geaccepteerd. ‘Ik zie een positieve evolutie. Hoewel ik een grote passie heb voor STEM, zal ik dit niet pushen. Wanneer ik mijn multidisciplinaire bril opzet, zie ik dat we in de toekomst andere eigenschappen nodig hebben. Veel aspecten van STEM, denk maar aan berekeningen of automatisatie, zullen door robots overgenomen worden. Dat zal niet zo snel gebeuren met empathie, collaboratie en communicatie; eigenschappen die vaak heel eigen zijn aan vrouwen. Door een te sterke focus op STEM als dè oplossing, missen we bepaalde mensen wiens identiteit meer ligt bij wat vaak verkeerdelijk softere thema’s wordt genoemd. Dat is mijn tweespalt. STEM is oké als het in je DNA zit, maar als dat niet het geval is, dan geeft dat niet. We zullen die andere skills ook nodig hebben.’

Buiten de werkuren krijgt Mieke De Ketelaere veel energie door te werken met jongeren, of het nu bij de scouts is of in start-ups. ‘Ik vind het heerlijk om kennis, die je niet uit boeken haalt of aan de universiteit leert, uit te wisselen. Ik leer ook veel van hen, ze zijn bijgevolg een rolmodel voor mij.’

Intelligentie in de natuur

Tijdens de lockdown vorig jaar wandelde ze veel in de natuur. ‘Als reactie op een interne boosheid omdat we met onze AI-kennis niet in staat waren de pandemie wereldwijd onder de knie te krijgen. Ik zag alles in lentemodus gaan en vroeg me af hoe de natuur steeds weer een vorm van homeostase (het proces waarbij organismen het interne milieu van chemische en fysische processen in evenwicht houdt, red.) weet te vinden en wij als samenleving niet.’

‘Ik ben gaan beseffen dat onze sterke focus op menselijke intelligentie als leidraad voor AI misschien te arrogant en kortzichtig is. Daarom begon ik te lezen over weinig gekende vormen van intelligentie in de natuur, vooral bij planten. Er ging een nieuwe wereld voor mij open. Misschien is het tijd dat we na een coronajaar nederig accepteren dat er nog zoveel andere vormen van intelligentie zijn en kunnen we van daaruit de juiste keuzes maken voor de toekomstige AI-oplossingen.’