Topsportpsychologe Ellen Schouppe over attitudetraining op sportveld én werkvloer

De attitude waarmee u uw talenten en competenties gebruikt, is belangrijker dan het talent zelf. Dat zegt Ellen Schouppe: ‘De voorbeelden uit de sport moeten de werkvloer inspireren.’

Topsportpsychologe Ellen Schouppe geeft attitudecoaching aan teams zoals de Belgian Cats en de Belgian Cheetahs, maar ook individuele topsporters van de Belgian Lions en de Belgian Red Panthers. Ze begeleidt ook spelers bij de Rode Duivels en de jeugd van Anderlecht. Sinds kort is ze officieel aangesteld als sportpsycholoog van Team Belgium. “Talent vormt de basis voor de sport, maar dat is alleen maar het begin”, legt ze uit, “Zonder de juiste attitudes kun je geen topprestaties neerzetten.”

Om te onderzoeken wat topsporters – ongeacht de sporttak – naast talent allemaal gemeen hebben, interviewde Schouppe veertig van hen. In haar model onderscheidt ze zeven verschillende attitudes, waaronder leiderschap, motivatie, mentale veerkracht, energie en creativiteit. “Het probleem met het woord attitude is dat het een containerbegrip is geworden”, zegt ze. “Daar wil ik absoluut van af. Je hoort vaak: ‘Met deze attitude kom je er niet’. Zo’n uitspraak helpt niemand, of het nu in het bedrijfsleven is of op het veld. Maar als je iemand zegt dat hij met te veel durf speelt, waardoor hij het team op sleutelmomenten van de wedstrijd in gevaar brengt, dan is dat veel duidelijker voor die persoon. Daarom zijn we die zeven attitudes ook echt gaan beschrijven.”

Tijdens individuele coachingsessies leert Schouppe de topsporters technieken aan, zoals visualisatie- en ademhalingsoefeningen, en coacht ze hen bij het zetten van doelstellingen. “Als je denkt dat falen het ergste is wat je kan overkomen of als je concurrentie als een gevaar ziet, dan leren we die gedachten ombouwen”, zegt ze. “Iedere attitude kan je ontwikkelen, bijvoorbeeld door meer durf te tonen of sneller recht te staan na tegenslag, maar je moet beseffen waarom iets je niet lukt.”

Coachbaarheid

Een van die zeven attitudes is coachbaarheid, die de basis vormt om de andere attitudes verder te ontwikkelen. “Als je niet openstaat voor de expertise van je coach of om nieuwe zaken te leren, dan breng je niet alleen het team in gevaar, maar groei je ook niet als individu”, aldus Schouppe.

Leiderschap is nog zo’n cruciale attitude. Wie een goeie leider wil zijn voor andere mensen, moet eerst een goede leider zijn voor zichzelf. “Daarvoor heb je veel zelfkennis nodig”, legt ze uit. “Weet wat jou bij momenten uit evenwicht kan brengen, welke gedachten of emoties een negatief effect hebben op je prestaties en hoe je daarmee op een positieve manier leert omgaan. Zowel in de topsport als in de bedrijfswereld zijn de beste leiders diegenen die empathisch leiden. Dat leiderschap vertrekt vanuit de medewerkers die ze coachen, vanuit de mensen die aan hen rapporteren. En dat is echt bekijken wat ze nodig hebben om op het hoogste niveau te presteren. Hoe pas ik mijn leiderschapsstijl aan aan het uniek zijn van mijn medewerkers of topsporters?”

Topsporters hebben ook creativiteit hoog in het vaandel staan. Ze durven zichzelf te zijn en conformeren zich minder dan de meeste mensen. “Zelfvertrouwen kan pas ontstaan als je weet wat er binnen en buiten je comfortzone ligt. Ik vermoed dat de vrouwen die genomineerd zijn voor She Goes ICT op een bepaald ogenblik ook uit hun comfortzone zijn gestapt en daardoor een mooie persoonlijke ontwikkeling gemaakt hebben.”

Schouppe stipt ten slotte mentale veerkracht aan. “Er zullen momenten zijn dat een manager misschien je talenten niet ziet. Dan is het belangrijk om die veerkracht te hebben. De manier waarop je met falen omgaat, maakt het verschil. Mentaal veerkrachtige mensen zijn mensen die uit evenwicht gaan of eruit geduwd worden, maar snel terug in balans komen dankzij het sturen van hun gedachten of emoties. Ze aanvaarden de situatie en focussen op progressie en niet op perfectie.”

Ze verwijst naar hockeyspeler Alexander Hendrickx die een stick tegen het hoofd kreeg en er een stevig litteken en hersenschudding aan overhield. “Voor die tegenslag voelde hij zich fysiek duidelijk op-en-top. Vanaf dat moment zou hij niet even perfect in orde te zijn, maar door de situatie te aanvaarden, kon hij de knop omdraaien om zijn ultieme doel te behalen: samen met zijn team het olympische goud veroveren. Uiteindelijk is hij een van de sterspelers geweest, net door die situatie te aanvaarden.”

Visvijver verbreden

Bedrijven hechten onvoldoende belang aan attitudes, vindt Schouppe. Volgens haar kijken ondernemingen vooral naar talent en prestaties om de unieke performers te identificeren. “Wat vaak ontbreekt, is een derde en misschien wel de belangrijkste dimensie: wat doen mensen met dat talent? Het volstaat niet om talent te hebben, die attitudes zijn ook belangrijk. Het is niet omdat je een high potential identificeert die de juiste diploma’s heeft, dat hij of zij ook echt presteert of de mooie carrière maakt waar jij als werkgever op hoopt.”

Voorbeelden uit de sport vinden ook nog te weinig hun weg naar de werkvloer, voegt ze er nog aan toe. Bedrijven bieden opleidingen aan om de competenties van de medewerkers te verhogen, terwijl het coachen van attitudes minder aan bod komt. Daarom hoopt Schouppe dat bedrijven inzien dat mensen aanleren welke attitudes belangrijk zijn om hun talenten te ontwikkelen, echt het verschil kan betekenen. “Dankzij de juiste attitude kan je evolueren van een high potential naar een high performer. Door te trainen en te coachen op attitude verbreed je ook de visvijver binnen het bedrijf. Er zijn bijvoorbeeld medewerkers die te weinig talent hebben voor wat ze doen. Help die mensen om hun talent te vinden en begeleid hen naar een job waar ze meer talent voor hebben. Medewerkers met de juiste attitudes, die onvoldoende bekwaam zijn voor die ene job, mag je niet verloren gaan. Als ze al de juiste attitude hebben, zijn dat waardevolle medewerkers.”

Schouppe coachte onder meer de teams van Euroclear en Liantis op attitude. “We kregen teams toegewezen die goed zijn, waar potentieel in zit, maar die dankzij het traject nog meer presteren. Om de zes weken pakken we een attitude vast. Zo hadden we een workshop over coachbaarheid. Hoe belangrijk is het geven en ontvangen van feedback en feed forward? We vergeleken het proces van feedback met de stokwissel binnen de aflossingsteams in de atletiek. Als je de stok aangeeft, dan bestaat de vrees dat de ontvanger die zal laten vallen. Feedback is net hetzelfde. Door continu parallellen tussen de bedrijfswereld en de topsportwereld te trekken, leren beiden veel van elkaar.”