Nieuwe varkenscyclus dreigt voor ict-sector

“De ict-sector is dermate aan het aantrekken dat we in 2010 opnieuw in de situatie van 2001 dreigen te verzeilen.” Dat is een van de opmerkelijkste conclusies van het jaarlijkse onderzoek naar hr-trends in de it-sector, dat door Prof. Dr. Geert Van Hootegem van de KU Leuven onlangs werd gepresenteerd.

Geert Van Hootegem is verbonden aan het Centrum voor Sociologisch Onderzoek van de faculteit Sociale Wetenschappen van de KU Leuven en peilde dit jaar al voor de zesde maal op rij naar de hr-trends in de it-sector. Hij komt tot het besluit dat het op het eerste gezicht vrij aardig gaat met de it-sector: het aantal ondernemingen groeit, de omzet stijgt en de tewerkstelling neemt voor het eerst sinds 2001 toe. Maar het is zeker niet allemaal rozengeur en maneschijn. Als we niet ingrijpen, stevenen we opnieuw af op een 2001-scenario, waarin de sector een stevige terugval kende. Want alle positieve trends ten spijt blijven de investeringen in opleiding afnemen. In de ict-sector is het aantal uren opleiding in het jaar 2005 gedaald tot onder het niveau van 1999, toen de sector nota bene in volle expansie was én er 25 procent minder arbeidskrachten in de sector actief waren.VarkenscyclusIn het onderwijs zien we dat het aantal eerstejaarsstudenten informatica blijft slinken. In 2004 daalde dat aantal zelfs tot onder het niveau van 1996, terwijl de tewerkstelling in diezelfde periode in de sector meer dan verdubbeld is (van 19.000 tot 39.000).”Als er niet structureel wordt ingegrepen, dan belanden we straks opnieuw in de varkenscyclus”, voorspelt Geert Van Hootegem. Die ‘varkenscyclus’ is een economische wetmatigheid die voor het eerst in de landbouwsector werd ontdekt en die ook in de arbeidsmarkt wordt waargenomen, vooral in sectoren die erg onderhevig zijn aan conjunctuur, zoals de ict-sector. Het fenomeen is gebaseerd is op het feit dat vraag en aanbod niet goed op elkaar afgesteld raken: als er een schaars aanbod is van it-krachten en een grote vraag, dan gaan it-opleidingen plots erg aantrekken, maar als die groep studenten vier jaar later op de arbeidsmarkt wordt geworpen, blijkt er plots een overaanbod te zijn, waardoor er weer minder mensen een informaticaopleiding gaan volgen.Uitstroom overtreft instroom”De hele situatie is typerend voor een sector die nog niet volwassen is”, vindt Geert Van Hootegem. En volgens hem is er strikt genomen zelfs niet eens sprake van een echte sector, omdat er zich nog geen vakbonden, beroepsfederaties of regeringsovereenkomsten gevormd hebben. De Belgische it-branche is nog niet zover. Er is gewoon nog wat tijd nodig. Omdat er geen vakbond is en collectieve loonafspraken binnen de sector ontbreken, is de kans reëel dat we in een soort vacuum terecht komen waarbij de lonen de pan zullen uitswingen en het fenomeen van jobhopping slechts zal toenemen, wat de stabiliteit van de sector niet meteen verhoogt.In 2002 en 2003 was de instroom van nieuwe mensen in de ict-sector amper groter dan de uitstroom. Die tendens lijkt zich de jongste twee jaren niet te hebben doorgezet, integendeel zelfs. Maar dat is maar tijdelijk. Van Hootegem: “Onder invloed van demografische factoren (vergrijzing, daling van de bevolkingsaangroei, nvdr) zal in het jaar 2010 de globale uitstroom groter zijn dan de instroom. En het betreft geen eenmalig, maar een structureel tekort aan arbeidskrachten dat naar verwachting minstens 30 jaar zal aanhouden.”Meer vrouwen en allochtonenHoog tijd dus dat er actie wordt ondernomen om die situatie recht te trekken. Geert Van Hootegem is van mening dat de inspanningen niet alleen van de traditionele onderwijsinrichtingen mogen komen: “In eerste instantie moeten er veel meer onaangeroerde werkkrachten worden ingezet en ik denk dan in de eerste plaats aan vrouwen en allochtonen. Anderzijds moeten ook de onderwijsprogramma’s worden aangepast en toegespitst op het creëren van generieke profielen, die daarna in de bedrijven zelf verder worden ingevuld.” Het heeft inderdaad weinig zin om iemand 4 tot 5 jaar op te leiden, die persoon vervolgens los te laten op de arbeidsmarkt, terwijl die zodanig geëvolueerd is dat de opgedane kennis niet meer strookt met de reële marktbehoeften. Het is dus veel zinniger om mensen ‘on the job’ op te leiden, aldus Van Hootegem. Verder pleit hij ook voor een regularisering van certificaten en getuigschriften van elders verworven competenties, omdat die nu onzichtbaar zijn in rekruterings- en selectieprocedures.Het opleidingsvraagstuk is met andere woorden een collectief vraagstuk dat zowel de onderwijsinrichtingen als de bedrijven zelf aanbelangt, inclusief de grote bedrijven, de it-bedrijven én de detacheerders.