Europa struikelt opnieuw over auteursrecht: ‘Richtlijn dreigt machtspositie van grote platformen te versterken’

Een tiental landen, waaronder België, kan zich niet vinden in de finale compromistekst over de nieuwe Europese richtlijn over het auteursrecht. De strijd om ‘de toekomst van het internet’ is dus nog niet beslecht. De lobbymachine blijft op volle toeren draaien.

De huidige wetgeving rond auteursrecht dateert al uit 2001, een tijd waarin er van YouTube of Facebook nog geen sprake was. De Europese Commissie wilde de wetgeving aanpassen aan het digitale tijdperk, maar dat zoiets niet van een leien dakje loopt, bleek uit de controverse die het eerste voorstel uitlokte. Vorige zomer werd de richtlijn weggestemd door het Europees Parlement, waarna amendementen konden ingediend worden. Op 12 september schaarde een meerderheid van de parlementsleden zich dan toch achter het aangepaste voorstel. Sindsdien konden de onderhandelingen tussen de lidstaten beginnen.

Vorige week struikelde Europa opnieuw over het auteursrecht. Donderdagmiddag 17 januari stuurde Roemenië, dat dit jaar het EU-voorzitterschap overneemt van Oostenrijk, haar compromisvoorstel door. Dat leek vooral geschreven op maat van landen als Frankrijk. Andere landen daarentegen, zoals Duitsland, Polen, Italië, Nederland en België, hadden nog heel wat verzuchtingen.

‘s Anderdaags moest al een overeenkomst gevonden worden op een vergadering tussen Europese topdiplomaten. Dat zij amper 24 uur hadden om het dossier te analyseren, maakte de zaken er niet gemakkelijker op. In de wandelgangen vond nog intens overleg plaats. Tevergeefs: er werd onvoldoende steun gevonden voor het voorstel. De triloog die op 21 januari was gepland, werd afgeblazen. “Een tiental lidstaten, waaronder België, heeft aangegeven dat ze onder deze omstandigheden geen mandaat konden geven omdat verschillende van hun ‘red lines’ werden overschreden”, klinkt het op het kabinet van minister voor Digitale Agenda De Backer.

Over welke ‘red lines’ gaat het?

Ten eerste bestaat er nog discussie over artikel 11. Platformen die een zogenaamde snippet overnemen (een kort stukje tekst, bijvoorbeeld de kop of lead van een artikel), zullen een vergoeding moeten betalen aan de website waarnaar ze linken. Vooral de uitgevers – die klagen dat Google en Facebook steeds meer de vruchten van hun arbeid plukken – waren daar vragende partij voor.

Google van zijn kant dreigde er al meermaals mee om haar Google News-dienst stop te zetten in Europa als deze ‘linktaks’ er doorkomt. Blufpoker? Mogelijk. Al schrapte het bedrijf eerder al Google News in Spanje nadat daar gelijkaardige lokale wetgeving werd ingevoerd. Daarop zagen vooral de kleine Spaanse uitgevers hun trafiek dalen.

In het compromisvoorstel bleef de linktaks overeind, maar werd een uitzondering gemaakt voor individuele woorden en ‘very short extracts’. Vooral die laatste term is voor interpretatie vatbaar door een rechter: in het voorstel is niet terug te vinden om hoeveel tekens het precies zou gaan. Volgens het kabinet De Backer wilde België een verduidelijking laten opnemen, zodat landen de notie ‘very short extracts‘ zelf via een economisch criterium zouden kunnen invullen.

België wil uitzondering voor KMO’s

Ook over het beruchte artikel 13 werd geen overeenstemming gevonden. Volgens het voorstel worden internetplatformen rechtstreeks aansprakelijk voor de content die hun gebruikers uploaden. Om geen inbreuk te plegen op het auteursrecht, moeten ze voortaan preventief optreden. In de praktijk betekent dit dat ze alles automatisch zullen gaan filteren. Critici vrezen dat bedrijven zulke uploadfilters uit voorzorg te streng zullen afstellen, met veel collateral damage tot gevolg. Europarlementslid Julia Reda spreekt zelfs van ‘censuurmachines‘. Lidstaten als België, Duitsland en Nederland pleiten nu voor meer redelijkheid op dat vlak, vernam Data News van Europese diplomaten.

Daarnaast speelt ook de vraag: als je Europese platforms een kans wil geven, moet je ze dan wel aan dezelfde voorwaarden onderwerpen als de grote techgiganten? België vindt dat KMO’s vrijgesteld moeten worden, maar Frankrijk wil niet weten van een onderscheid tussen grote en kleine bedrijven. “Zoals de tekst nu voorligt, dreigen de zware verplichtingen in dit artikel de machtspositie van de grote platformen alleen te versterken. De uitzondering voor KMO’s is daarom essentieel voor België”, laat het kabinet De Backer weten. “Vooral het niet tegemoet komen aan de uitsluiting van KMO’s uit het toepassingsgebied van artikel 13 heeft voor een impasse gezorgd.”

En nu?

Hoe het nu verder moet is onduidelijk. Het lijkt erop dat Frankrijk en Duitsland de onderhandelingen bilateraal zullen voorzetten, waardoor er de komende dagen of weken misschien toch nog een akkoord uit de bus kan vallen. Maar het is evengoed mogelijk dat er geen compromis meer gevonden wordt voor de Europese verkiezingen in mei en dat het auteursrecht een onderdeel van de campagne wordt.

Intussen blijft de lobbymachine op volle toeren draaien. Hoewel de toekomst van het internet niet in handen ligt van kleine landen als België, staan ook de kabinetten Peeters (bevoegd voor Intellectuele Eigendom) en De Backer (Digitale Agenda) onder grote druk. Het gelobby komt zowel van de kant van de uitgevers, als van de kant van de techbedrijven en de internetactivisten.

Al is de beïnvloeding bij de tweede groep het meest zichtbaar. Zij voert de ‘strijd om de toekomst van het internet’ immers ook via het internet zelf, onder de hashtag #saveyourinternet. De Electronic Frontier Foundation, een Amerikaanse beweging die opkomt voor digitale burgerrechten, stelde een standaardmail op waarin ons land gevraagd wordt om de richtlijn niet te accepteren. Volgens de internetactivisten zouden artikel 11 en 13 immers “een ernstige bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting” vormen. Wie die bezorgdheid deelt kan die tekst (of een eigen versie) opsturen naar de Belgische onderhandelaar en naar minister van Economie en consumentenzaken Kris Peeters.

Onder de techbedrijven valt vooral de grootschalige campagne op die Google aan het voeren is. Overal – in de eerste plaats op Googles videoplatform YouTube – duiken gesponsorde boodschappen op waarin internetgebruikers gewaarschuwd worden voor de gevolgen van de richtlijn.

Nu een Europees akkoord op de lange baan geschoven is, lijkt het erop dat die perceptiestrijd zal blijven aanhouden. Zolang de wetgeving niet definitief is, zullen de grote spelers er immers alles aan doen om de beleidsmakers te beïnvloeden.