De Hugo awards, die jaarlijks worden uitgereikt aan de beste sciencefiction- en fantasy-werken, heeft zijn genomineerden voor 2019 bekendgemaakt. Opvallende verschijning op die lijst is Archive of Our Own, een verzamelsite voor fan fiction. Daarmee lijkt de organisatie het werk van duizenden vrijwilligers in de bloemetjes te zetten.
De Hugo awards worden elk jaar uitgereikt door de World Science Fiction Society (WSFS), en ze eren sinds 1955 literaire werken in science fiction en fantasy. Bij de historische winnaars zitten onder meer verhalen van Frank Herbert, Ursula K. LeGuin en Isaac Asimov. In dat rijtje kunnen binnenkort misschien, technisch gezien, duizenden schrijvers worden bijgeschoven: de auteurs van werken waar Buffy the Vampire Slayer het aanlegt met haar vriendin Willow, of waarin – spoiler – Darth Vader zijn gevecht met zoonlief overleeft om zich terug te trekken op het platteland en herder te worden van ‘nerfs’.
Dat lijkt alvast de optie nu de organisatie haar genomineerden heeft bekend gemaakt waaruit de verschillende leden van de WSFS-winnaars kunnen kiezen. Tussen de boeken, kortverhalen, comics en films als Black Panther zit daar dit jaar ook een opvallende finalist: Archive of Our Own, een gigantisch archief met momenteel 4,5 miljoen werken van ‘fan fiction’. De site is genomineerd voor Best Related Works, een categorie voor ‘aanpalende’ werken die niet echt passen in de andere categorieën. Als dat archief de award voor Best Related Works wint, zijn meteen miljoenen door gebruikers geschreven transformatieve werken bekroond met een literaire prijs.
Fanfic?
Hoewel de Hugo’s al eerder afgeleide of transformatieve werken heeft genomineerd, is het de eerste keer dat een gigantische collectie van vrijwilligerswerk in de finale staat. Met de nominatie geeft de WSFS meteen ook een extra cachet aan het concept ‘fanfic’.
Fanfic is de tekstuele versie van ‘fanart’, een overkoepelende term voor verhalen die door fans van een werk geschreven worden en die personages of omgevingen uit dat werk gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld gaan om avonturen met nieuwe personages die zich in het Star Trek universum afspelen, of een verhaal waarin Harry Potter zijn toverstokje over de haag gooit om een koffiebar te openen.
Fanfic vormt al jaren een toevlucht voor lezers en schrijvers die in de officiële boekenwereld minder aan de bak komen
Het genre bestaat al een eeuwigheid (je zou kunnen stellen dat Dante Alighieri ook gewoon fanfic over de bijbel schreef), maar het lijkt de laatste jaren echt uit zijn voegen te barsten. Daarbij wordt het uiteraard geholpen door de opkomst van het internet, maar ook door de stijgende populariteit van ‘nerdcultuur’, zoals comics, science fiction en fantasy.
De nominatie is een teken dat deze transformatieve werken, althans door de Hugo’s, beter gewaardeerd worden, en dat hun culturele waarde niet te onderschatten is. Het is een erkenning van een genre dat een vreemde plek inneemt in de populaire cultuur. Er wordt vaak lacherig over gedaan, niet het minst omdat het vaak seksueel getint is, maar fanfic vormt ook al jaren een toevlucht voor lezers en schrijvers die in de officiële boekenwereld minder aan de bak komen. Een opvallend groot deel van de fanfic schrijvers zijn bijvoorbeeld vrouwen en minderheden, en de onderwerpen waarover ze schrijven gaan van onschuldig (Batman begint een bloemenwinkel) tot seksueel getint (wat als Buckey Barnes en Captain America in bed duiken?). Daarbij valt op dat veel van de thema’s die aangesneden worden niet passen in de geldende moraal van grote (meestal Amerikaanse) sites. Koppels zijn vaak homoseksueel, bijvoorbeeld, en ja, er is veel porno. Porno die bovendien een groot scala aan kinks aansnijdt die je niet meteen op grote pornosites zal vinden. Spul, kortom, dat niet altijd even advertentievriendelijk is.
Bewogen geschiedenis
En laat dat ook het probleem zijn dat fanfic (en fanart) jarenlang parten heeft gespeeld, en een van de redenen waarom Archive of Our Own (kortweg AO3) zo belangrijk is. Blogsite Tumblr besloot eind vorig jaar nog om met de botte bijl alles wat vleeskleurig is te bannen van haar website, een stap waarmee de site meteen een groot deel van de door fans gemaakte werken van het internet haalde. Maar twaalf jaar eerder had LiveJournal een gelijkaardig probleem. De site, die op dat moment een belangrijke bron was van ‘fanfic’, verwijderde in 2007 honderden blogs en discussiegroepen die in hun tags verwezen naar seksuele misdaden. Het was een poging om kinderporno tegen te gaan, maar ze sleepte ook fictiewerken en discussieblogs voor slachtoffers van verkrachting mee.
AO3 geldt als een alternatief voor commerciële sites waar alles advertentievriendelijk moet blijven
Het is in die context, en als reactie op de oprichting van een commerciële fanfic-site die de werken zag als een winstgevende vorm van ‘user generated content’, dat Archive of Our Own in 2008 werd gesticht. De non-profit wordt geleid door een groep van zo’n 700 vrijwilligers, de Organization for Transformative Works en heeft als expliciete doel om deze werken te archiveren en vrij beschikbaar te stellen, en om de makers ervan te beschermen tegen rechtszaken rond auteursrecht. Zonder advertenties overigens, want AO3 draait volledig op giften. De site geldt in die zin als een buitenbeentje op het huidige – op advertenties gebaseerde – web en stelt zich bovendien – al dan niet uitdrukkelijk – op als alternatief voor commerciële sites waar alles advertentievriendelijk moet blijven.
In zijn tienjarige bestaan verzamelde AO3 4,5 miljoen werken in meerdere talen, 1,8 miljoen geregistreerde gebruikers en 321.000 ‘fandoms’. Het bouwde daarbij een organisatiesysteem uit waar veel andere sites van kunnen leren. Gebruikers kunnen in die miljoenen werken hun weg vinden door te zoeken op onder meer personages, thema’s, ratings (een maatstaf voor hoe seksueel getint een werk is) en vooral, welke van die verschillende tags ze net niet willen zien. In die zin is de site een mooi voorbeeld van menselijke inventiviteit en toont ze, net als bijvoorbeeld Wikipedia, waar amateurs toe in staat zijn als ze iets belangrijk vinden. In dit geval: boeiende verhalen, uitgebreide fantasiewerelden en de mogelijkheid voor hun favoriete personages om te kussen.
De eigenlijke winnaars van de Hugo’s kennen we in augustus.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier