In het Verenigd Koninkrijk werden de voorbije week zo’n twintig mobiele zendmasten in brand gestoken, vermoedelijk door 5G-tegenstanders. Veel van hen zien een link met het coronavirus, ook al heeft dat geen enkele wetenschappelijke basis. Opmerkelijk: de campagne lijkt gecoördineerd te worden gevoerd, en heeft zelfs ergens een link met België.
Vorige week doken de eerste meldingen op van zendmasten die in het Verenigd Koninkrijk in brand werden gestoken. Op 6 april meldde The Guardian dat er intussen al minstens twintig masten zijn gevandaliseerd. De aanvallen lijken afkomstig te zijn van mensen die geloven dat 5G schadelijk is, of in sommige gevallen zelfs gelinkt is aan de huidige covid-19 uitbraak.
Complottheorieën die ziektes aan nieuwe technologie linken zijn niet nieuw, maar de 5G-variant krijgt in het huidige landschap bijzonder veel aanhang. Niet enkel bij harde believers, maar ook bij twijfelaars en sommige beroemdheden. De cocktail lijkt bovendien te worden gevoed door een professionele desinformatiecampagne op sociale media.
We beginnen bij de wetenschappelijke feiten: Er is geen enkel bewijs, nog niet van ver, dat de uitrol van 5G het coronavirus veroorzaakt of de impact ervan versterkt. De (foutieve) bewering dat het virus in Wuhan begon te circuleren na de massale uitrol van 5G vergeet gemakshalve dat steden als Peking, Shanghai en Guangzhou eerder (en vaak uitgebreider) met 5G bezig waren.
Ook de bewering dat de straling van 5G gevaarlijk is (of gevaarlijker dan 3G en 4G) is onzin. Dat kon u enkele weken geleden al lezen op Datanews.be. Het is zelfs zo dat de totale straling in ons land niet boven een bepaald punt mag komen, en dit voor 2G, 3G, 4G en 5G samen, ongeacht of het om 1 of 30 antennes gaat.
In België zijn er nog geen zendmasten aangevallen, zo leerde Data News uit een rondvraag bij de Belgische operatoren.
Lees ook: zendmasten in Nederland in brand gestoken.
Waarom verspreidt het zich zo snel?
Er is onwetendheid en angst waardoor sommigen op zoek gaan naar een verklaring. Het onbekende en nieuwe 5G vormt hier een uitgelezen zondebok.
Dat het verzinsel dat 5G aan het coronavirus linkt nu meer tractie krijgt heeft een aantal factoren. Eerst en vooral is telecomtechnologie, en zeker straling, complexe materie. Hetzelfde geldt voor een nieuw virus als covid-19. Dat maakt het moeilijk uit te leggen, maar maakt het ook makkelijk om verzinsels met een wetenschappelijk ogende mist de wereld in te sturen.
De pandemie zorgt er intussen voor dat wereldwijd het leven van mensen wordt omgegooid. Er is onwetendheid en angst waardoor sommigen op zoek gaan naar een verklaring. Het onbekende en nieuwe 5G vormt hier een uitgelezen zondebok.
Josh Smith, senior researcher van Demos denktank beaamt dat tegenover Wired: “Het idee is dat 5G de schuld heeft voor een beangstigende situatie. Het biedt troost, een verklaring en een schuldige voor het lijden in deze pandemie.” Tegelijk biedt het ook een soort oplossing: “Haal de masten weg en het virus zal weggaan”, maar zo werkt het niet.
Die combinatie van factoren krijgt de laatste weken nog extra hulp van beroemdheden. Volgens Wired en Bloomberg hebben onder meer zangeressen Anne-Marie, Keri Hilson, M.I.A., acteurs Woody Harrelson, John Cusack en anderen de afgelopen weken op social media uitspraken gedaan die het coronavirus aan 5G linken.
Celebrities bereiken veel meer mensen en geven ze twijfelaars een extra duwtje om aan te nemen dat er misschien wel iets van aan is.
De Britse tv-presentatrice Amanda Holden tweette zelfs een petitie tegen 5G in Groot-Brittannië die claimt dat de symptomen door blootstelling aan 5G fel lijken op die van het coronavirus. Achteraf beweerde ze dat ze de petitie per ongeluk deelde.
De impact van verschillende beroemdheden die op social media naar honderdduizenden volgers de theorie verspreiden valt niet de onderschatten. Waar complottheoristen zich doorgaans beperken tot hun eigen cirkel op social media, bereiken celebrities veel meer mensen en geven ze twijfelaars een extra duwtje om aan te nemen dat er misschien wel iets van aan is.
Ook een Belgische presentatrice maakte zich recent kwaad op Facebook omdat Proximus 5G-lanceerde en daarbij geen rekening hield met de gevaren. Los van het feit dat er voor zover bekend geen gevaren zijn gelinkt aan 5G, gebruikt Proximus momenteel ook de 3G-frequentie voor haar 5G-technologie. Het 5G-signaal dat van de zendmasten komt, is daarmee quasi identiek aan wat er al 15 jaar aanwezig is.
‘Censuur door Het Laatste Nieuws’
Opmerkelijk is dat het complot extra werd aangezwengeld door een huisarts uit Putte. Naar aanleiding van een kleinschalig protest tegen 5G werd Kris Van Kerckhoven op 22 januari geïnterviewd voor de regiopagina’s van de krant. Daarbij beweerde hij dat 5G gevaarlijk was en dat het kan gelinkt worden aan het toen opkomende coronavirus. Van Kerckhoven zei daarbij zelf dat hij die feiten niet had gecontroleerd.
Het regioartikel verscheen ook op de website van HLN.be. Na kritiek, van onder meer Data News, besloot de krant het stuk offline te halen. Hoofdredacteur Dimitri Anthonissen gaf ook zelf aan dat het stuk niet voldeed aan de kwaliteitseisen.
Het Laatste Nieuws verwijderde het stuk omdat het feitelijke onwaarheden bevatte. Maar dat bleek net olie op het vuur te zijn voor de believers. Op verschillende anti-5G sites werd het verwijderen aangehaald als bewijs voor censuur. Een arts sprak zich uit en dat moest worden toegedekt. Dat de arts in kwestie in het originele stuk al zei dat hij geen bewijs had voor die feiten was van minder belang.
Professionele desinformatie
Maar de complotten worden ook uit een andere hoek aangestookt. Bloomberg sprak met experts die bevestigen dat er een desinformatiecampagne loopt die sterk lijkt op de Russische fake news-verspreiding tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016.
Er zijn zeer sterke aanwijzingen dat sommige van deze accounts deel uitmaken van een desinformatie-operatie.
Er is voor alle duidelijkheid geen hard bewijs dat Rusland achter deze campagne zit. Wired merkt wel op dat een presentatrice van RT (Russia Today, de internationale nieuwszender gefinancierd door de Russische overheid) al in januari 2019 in een uitzending zei dat je kan sterven van 5G.
Haar verwijzing naar wetenschappelijke onderzoeken klopt niet, maar het bewuste fragment op YouTube is intussen wel al bijna twee miljoen keer bekeken. RT beweerde ook al dat kinderen blootgesteld aan 5G kunnen lijden aan kanker, neusbloedingen en leerproblemen. Ook dat is voor alle duidelijkheid nooit aangetoond. Wel moeten we nuanceren dat RT nog nooit het coronavirus heeft gelinkt aan 5G.
Maar online is er meer aan de hand. Bloomberg sprak hierover met Marc Owen Jones, onderzoeker aan de Hamad bin Khalifa universiteit in Qatar en gespecialiseerd in online desinformatienetwerken. Hij onderzocht 22.000 recente interacties op Twitter die 5G en corona vermelden en merkte daarbij veel niet-authentieke activiteit op. Vergelijkbaar met een staat die op grote schaal bepaalde desinformatie wil verspreiden. “Er zijn zeer sterke aanwijzingen dat sommige van deze accounts deel uitmaken van een desinformatie-operatie,” zegt Jones aan het persagentschap.
Ook Blackbird.ai uit New York volgt online desinformatiecampagnes op en bevestigt dat het een sterke stijging ziet van niet-authentieke posts op Twitter en Reddit. Het bedrijf onderzoekt daarbij taalgebruik, communicatiepatronen, postgewoontes en de activiteit van bots om te identificeren of het om posts gaat van echte mensen of van aangestuurde robots.
Believers vs. twijfelaars
Wie een bezorgde twijfelaar is moet vooral onthouden dat in chaotische tijden fake news snel, en soms goed bedoeld, de ronde doet.
Alle factoren op een hoop: de komst van nieuwe technologie, de angst voor covid-19, het verspreiden door beroemdheden en een een mogelijk gecoördineerde desinformatiecampagne maken het verhaal dat 5G iets te maken heeft met het coronavirus voor veel mensen aantrekkelijk.
Daarbij moeten we tot slot twee groepen mensen onderscheiden. De ene groep zijn oprechte twijfelaars. Mensen stellen zich terecht vragen, zijn bezorgd en komen daarbij uit op websites die op zeer aannemelijke wijze uitleggen dat er een link is. Zo circuleert er een Frans ondertitelde video waar een man voor een aula uitlegt hoe bepaalde ziektes in de geschiedenis gelijk liepen met nieuwe technologie. Zonder extra wetenschappelijke duiding lijkt dat een glasheldere correcte uitleg. Ook al is ze dat niet.
De andere groep is in veel gevallen al lang niet meer vatbaar voor rede. Zo mocht deze redacteur na een Facebookpost over de onschadelijkheid van 5G-straling meer dan 500 commentaren ontvangen van een handvol anti-5G aanhangers. Het aantal Youtube-filmpjes en schimmige websites hebben we niet geteld. Maar elke keer we uitlegden waarom iets niet klopte, doken er vijf nieuwe links en beweringen op.
Dat die laatste groep nu wordt ondersteund door een professionele desinformatiecampagne is zorgwekkend. Wie een bezorgde twijfelaar is moet vooral onthouden dat in chaotische tijden fake news snel, en soms goed bedoeld, de ronde doet en dat het vaak langer duurt om iets wetenschappelijk onderbouwd te weerleggen, dan om iets nieuws te verzinnen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier