Opnieuw een IT-project de mist in

Met het falen van het Atrias project heeft België een zoveelste IT-debacle op de kerfstok. Eentje van 200 miljoen euro deze keer. Megalomane projecten werken nu eenmaal zelden, schrijft Lieven Doclo, en ‘agile’ is hier vaker een verkooppraatje dan een echte oplossing.

Het zou eigenlijk geen verrassing meer mogen zijn, maar toch. Ik nam mijn koffie, zoals ik elke morgen doe, en open mijn getrouwe chat tool Slack. En dan zie ik een bericht verschijnen in een van de kanalen. Not again. Not. Again. Weer een project de mist in.

Tweehonderd miljoen euro

Tweehonderd miljoen euro, zoveel heeft Atrias, het zoveelste IT-debacle in België deze keer gekost. Je zou bijna denken dat we er een nationale sport van beginnen te maken. Zo was er begin dit jaar het nieuws dat De Lijn hun Retibo project wilde schrappen, een project van een kleine 150 miljoen euro. Het leidde ertoe dat Joris Vandenbroucke, parlementslid voor sp.a, de volgende uitspraak deed: “De Lijn en nieuwe technologieën, dat is geen goed huwelijk, zo mag blijken uit de never ending story van vertragingen en oplopende facturen van Retibo.”. Maar laten we stellen dat het palmares van de overheid op dat vlak allesbehalve rooskleurig is. In de IT-sector van de overheid doen de namen Phenix en Stimer menig persoon nog huiveren, projecten waarbij miljoenen euro’s in rook zijn opgegaan. De NMBS schrapte vorig jaar een project dat 30 miljoen euro gekost heeft. Pol Office, een vernieuwingsproject van de federale politie, liet een kleine 10 miljoen als sneeuw voor de zon wegsmelten in 2014. De overheid en overheidsgebonden bedrijven lijken kampioen te zijn in grote IT projecten die onvermijdelijk de mist in gaan. Dat het ook anders kan, bewijzen landen zoals Estland waarbij de overheid modernisatie en innovatie volledig heeft omarmd en waar het wel blijkt te lukken: daar stemt een derde van de bevolking al met een app. Wij aan de andere kant werken nog met stemcomputers met diskettes (ik hoop dat dit nu al USB sticks geworden zijn). Je zou bijna bang zijn om die systemen te vervangen uit angst voor nog meer verspilling.

De grootte van het nu gefaalde Atrias project is uiteraard van een andere orde. Maar voor de mensen die al een tijdje in de industrie zitten en zich toch inzetten om de sector in zijn geheel een betere richting uit te sturen, is dit geen verrassing. Ik betrapte mezelf erop om in het artikel op zoek te gaan naar een van de “usual suspects”. Mijn zoektocht werd snel beloond: een van de gevestigde namen in het Belgisch IT-dienstverlener landschap kwam naar boven. Begrijp me niet verkeerd, dit soort bedrijven zullen ongetwijfeld ook succesvolle projecten op hun track record geschreven hebben, maar laten we zeggen dat hun reputatie allesbehalve positief is als het komt op grotere projecten binnen bepaalde kringen. Je hoeft maar een beperkte kennis te hebben van Google om hiervan een hoop bewijzen te vinden.

Klant, kijk in de spiegel

Maar het is niet juist om de schuld volledig bij de dienstverleners te leggen. Terwijl ik me wel vragen kan stellen bij de ethische normen die gehanteerd worden binnen de scope van die projecten, kan ik ook enkel maar vaststellen dat zij functioneren binnen een ecosysteem dat toelaat dat zij op deze manier hun diensten kunnen aanbieden. Klanten, zij die de projecten aanvragen en dienstverleners zoeken om ze uit te voeren, zijn evenzeer schuldig aan de uitkomst van dit soort projecten. Zij creëren het klimaat waarin de gevestigde ICT service providers kunnen floreren, die dan gewoon heel welkom gebruik maken van de opportuniteiten die dat soort klimaat aanbiedt.

.

Kijk, een project dat 6 jaar aansleept is een recept voor een aangekondigde ramp. Als de evoluties in onze industrie ons iets geleerd hebben, is het wel dat langdurige projecten, ook gekend als watervalprojecten, meer dan eens gedoemd zijn om te falen, zeker in organisaties waarin er een sterk hiërarchische onderstroom bestaat.

Dat ministers nu pas ‘boos’ beginnen te worden, is eveneens hemeltergend. Als er een project gaande is binnen je bevoegdheden van deze omvang, zou je toch wel even mogen verwachten dat ze regelmatig de vinger aan de pols houden. Dat een project 6 jaar kan aanslepen en er een slordige 200 miljoen kan doorjagen, toont aan dat er een pertinent gebrek was aan betrokkenheid van stakeholders in het project, niet in het minste zij die de facturen betalen. Opeens komt de film ‘The Pentagon Wars’ in mijn gedachten waarbij het US Congress pas na 17 jaar even een hoorzitting houdt om een project dat 14 miljard kostte in vraag te stellen… Het mag dan wel fictie zijn (spijtig genoeg wel met een stevige feitelijke basis, de film is immers gebaseerd op een waargebeurd relaas), maar het komt akelig dicht bij de realiteit waar veel grote IT-projecten mee geconfronteerd worden.

Waarom slagen we er niet in?

Atrias staat, zoals ik al eerder zei, niet alleen. Onze falende projecten verbleken in het niets met projecten in anderen landen. Obamacare kostte een slordige 600 miljoen dollar. Het UK Medical Records programma spant op dit moment nog steeds de kroon met een geraamde kost van 16 miljard dollar nadat de stekker er uiteindelijk uitgetrokken werd in 2011. En de namen van grote IT service providers, zoals HP, Accenture, Logica of IBM komen meer dan eens voor in de lijst van grote gefaalde projecten. Ik zeg niet dat er een patroon is, maar het neigt wel tot een zekere voorzichtigheid. En dat grootte er niet toe doet, bewijst dat in de privé sector kleinere IT-dienstverleners bedrijven ook reeds miljoenen gekost hebben. De meeste van deze projecten ontwijken echter de publiciteit en worden dus zo afgeschreven als de uitzonderingen op de regel. Mensen met een beetje ervaring in de privé IT-sector weten wel beter. De gevolgen van sommige gefaalde projecten zijn echter zichtbaar door de man in de straat. Veel zelfstandigen, mezelf inclusief, hebben jaren in consultancybedrijven gewerkt en daar de triestige realiteit met lede ogen aangekeken, om dan de beslissing te nemen dat het welletjes geweest is. De ironie is dat ze daarna vaak opnieuw tewerkgesteld worden als onderaannemer van die bedrijven.

In het vorige decennium kwam Agile op de proppen met een oplossing voor de grote megalomane projecten. Korte iteraties, continuous delivery, het constant opleveren van value en bovenal, de mogelijkheid om in te spelen op veranderingen in het landschap. Of zoals het artikel zegt

Echter, we zijn nu 2018 en de triestige realiteit is dat Agile even erg geworden is als de ziekte die ze probeerde op te lossen. Elke grote IT-dienstverlener, die 10 jaar geleden de deugden van waterval projecten verkondigde (een aanpak die trouwens nooit bedoeld was om gebruikt te worden, de originele auteur gaf zelfs aan dat dit niet de manier van werken mag zijn), flaneert nu met de waarden van Agile. Ze doen uiteraard allemaal Scrum, hun teams doen allemaal stand-ups en ja, uiteraard, doen ze retrospectives. En als kers op de taart, iedereen is gecertificeerd. Certificatie is tegenwoordig de nieuwe manier om vertrouwen te scheppen, lijkt me. Een kleine kanttekening hier is dan wel dat het behalen van deze certificaten niet wil zeggen dat de certificeerde ook praktische kennis heeft, maar eerder 2 dagen heeft kunnen uittrekken om een cursus te volgen, een detail dat men vaak vergeet te vertellen.

Wat deze dienstverleners echter uit het oog verloren hebben, is het concept van agility. Ze zien Agile als een verkooppraatje, een soort snake oil die toekomstige klanten een vals gevoel van veiligheid kan bieden. Uiteraard eens de klant in de val gelopen is, is het te laat en eindigen ze met een kater. Wat erger is, is het feit dat klanten een wrange nasmaak krijgen van alles wat Agile is. Beste klant, ik kan jullie met zekerheid zeggen, wat jullie meegemaakt hebben is Agile op een fundament van fragility.

Agile is een commercieel product geworden, ver van wat de originele makers in gedachten hadden. Het is niet de oplossing gebleken die de industrie hoopte dat het zou zijn, omdat grote spelers gebruik gemaakt hebben van de hype om hun diensten in een ander pak te steken maar hetzelfde niveau van dienstverlening te geven toen ze nog waterval deden. Het is een verbastering geworden van de initiële opzet die vaak meer schade aanricht dan goed.

Licht aan het einde van de tunnel?

Er zijn bedrijven die echt hun best doen om de kernwaarden van de Agile Manifesto aan te houden. In België zijn er groepen van mensen die maandelijks samenkomen en discussiëren over de toekomst en het potentieel dat verwezenlijkt kan worden binnen onze industrie, zelfs in ons kleine landje.

Maar de realiteit is dat deze bedrijven nooit een kans zullen maken om het soort projecten als Atrias tot een goed eind te brengen. Daarvoor zijn deze projecten en de mensen die erachter zitten te megalomaan. Als ik hoor dat minister Tommelein overweegt om een Vlaams alternatief te ontwikkelen, dan hoop ik dat hij beseft dat er champagnekurken aan het vliegen zijn bij de grote IT-dienstverleners in Vlaanderen. Dit is voor hen de mogelijkheid om opnieuw een groot project binnen te halen (en dus een vette factuur) en gezien het beperkt aantal spelers die aanspraak kan maken op dit soort projecten (er zijn er misschien een 5-tal in Vlaanderen), hebben ze er alle baat bij om mee te dingen naar de opdracht: ze hebben immers een grote kans om uitgekozen te worden.

Ik wou dat ik kon zeggen dat dit soort projecten gerealiseerd zou kunnen worden door de groep mensen waarmee ik dagelijks in contact kom. Het resultaat zou zonder twijfel een heel stuk beter zijn dan wat de bestaande dienstverleners vandaag kunnen bieden — velen van ons hebben voor deze dienstverleners gewerkt vooraleer ze de triestige realiteit inzagen — maar de kans is quasi nihil. Dit zou een een visie vragen van de beslissingsmakers, een besef dat het status quo van denkwijze ervoor zorgt dat we de definitie van waanzinnigheid blijven hanteren: hetzelfde blijven doen en andere resultaten verwachten. Het zou ook een radicaal andere aanpak vergen van bijvoorbeeld overheidsdiensten, die moeten afstappen van grote lastenboeken die op maat gemaakt zijn van grote bedrijven.

Vertrouwen

Dus, beste ministers, beste CEO’s en CTO’s, er zijn alternatieven. Maar dan gaan jullie een andere, voor jullie onbekende route moeten inslaan. Een route van vertrouwen in kleine groepen professionals in plaats van de grootte van een bedrijf en de (meestal onterechte) reputatie van de huidige populaire dienstverleners. Ik kan jullie verzekeren dat het jullie minder geld gaat kosten en dat het eindproduct meer in lijn gaat liggen met wat jullie vandaag gepresenteerd krijgen. Voor ons is geld niet de primaire drijfveer, maar eerder de wens om projecten tot een goed einde te brengen en waar alle partijen trots op kunnen zijn. Een eindproduct waar iedereen een intrinsieke meerwaarde aan kan koppelen. Uiteraard gaan wij ook factureren, maar correct en vanuit een standpunt van respect voor alle betrokken partijen.

Beste IT professional, durf het status quo binnen je bedrijven in vraag te stellen. Jullie zijn ook aansprakelijk voor de problemen binnen de projecten waaraan jullie deelnemen. Indien een project zoals Atrias faalt, dan is het ook vaak omdat wij, de mensen in de loopgraven, niet snel en hard genoeg op de tafel geklopt hebben en onze stem hebben laten horen.

Echter snappen wij ook dat we functioneren in een omgeving waar het vertrouwen danig geschaad is. Het terugwinnen van dit vertrouwen is voor ons, als professionals, de uitdaging die we willen aangaan. Er zijn genoeg groepen van professionals die de technische know-how hebben om klanten vertrouwen te laten krijgen in wat moderne IT-technieken en agility echt kunnen verwezenlijken. Wij gaan niet zwepen met technologieën zoals blockchain tenzij, ondanks dat ze heel aantrekkelijk en hip klinken, we hier geen beter alternatief voor vinden. En wie weet halen we dan wel eens de kranten met een project dat echt geweldig goed geslaagd is.

Tijd om slim te investeren

Maar wat is nu de oplossing? Zoals is gebleken is investeren in IT zeker de moeite waard. Maar het kiezen van een juiste partner is cruciaal om die investering tot een goed einde te brengen. Zijn de professionals die ik hier al een paar keer aangehaald heb de juiste keuze? Dit hangt helemaal af van de organisatie en hoe de visie van de organisatie de werking van zo’n team kan faciliteren. Niet elk bedrijf is immers klaar om de toch wel redelijk radicaal andere manier te assimileren binnen haar organisatie en een mismatch kan hier ook voor frustraties zorgen.

Kan ikzelf mogelijks deel uitmaken van een oplossing voor een project binnen een bedrijf? Dat is mogelijk, maar dat kan ik pas weten wanneer ik een goed gesprek heb gehad met de mensen die het project willen ondersteunen of lanceren. Alleen door een dialoog kan bepaald worden of de match er is. Pas als er een wederzijdse match is kunnen we verder kijken naar welke oplossing de beste zou zijn voor de organisatie en diens medewerkers.

Dat gezegd zijnde, mijn LinkedIn profiel staat steeds open en ik verwelkom een goed gesprek. Misschien kan ik jullie helpen of jullie verwijzen naar andere personen mocht er geen match zijn. Maar weet dat er voor elk probleem een goede oplossing bestaat. U zal ze misschien alleen niet zo snel vinden als u zoekt op “IT-dienstverlener” op Google, daarvoor hebben de grote spelers een disproportioneel gewicht op de resultaten.

Voor de bedrijfsleiders die reeds werken met de grote dienstverleners kan ik enkel het volgend advies meegeven: blijf kritisch. Blijf de vinger aan de pols houden en luister naar de waarschuwingssignalen die uw werknemers communiceren. Jullie doelen zijn niet noodzakelijk de doelen van je IT-dienstverlener. Hou dit steeds in het achterhoofd. Maak niet de fout die het Atrias project heeft gemaakt. Jullie business is belangrijker dan een IT-project.

Om af te sluiten, België loopt over van mogelijkheden tot innovatie in bedrijven, van de grote reuzen tot de kmo’s. Velen onder ons staan te popelen om deze uitdagingen aan te gaan, op een professionele en productieve manier. Laten we, als sector, voor eens en voor altijd een lijn in het zand trekken en de verantwoordelijkheid opnemen. Software is eating the world, maar laten we alsjeblieft stoppen met het kannibalisme en onszelf kapot te maken door het constant verknoeien van deze uitdagingen. Dat vraagt professionalisme van onze kant en vertrouwen van onze klanten. Ik ben er klaar voor.

Lieven Doclo is zelfstandig consultant bij Sourced BVBA. Deze opinie werd met toestemming geherpubliceerd van Medium.