Vroeg of laat lijkt elk digitaal platform te beslissen dat jij geen nood meer hebt aan andere tools. ChatGPT gaat stilaan ook die kant op.
Sinds begin oktober kan je via ChatGPT heel wat applicaties aansturen. Met een welgekozen prompt laat je de prot van de kat een afspeellijst samenstellen op Spotify, een Canva-ontwerp maken of zelfs een Figma-structuur op poten zetten. Of toch als je beschikt over een betaald abonnement en je je buiten de EU bevindt. Europese gebruikers moet nog wat langer wachten.
Uiteindelijk hetzelfde liedje
Sportprestatie-app Strava wil niet meer dat jouw data worden gedeeld met Garmin. Terwijl die data hen wellicht ooit hebben bereikt via Garmin. Elon Musk wil dat jouw hele leven zich afspeelt binnen de vier digitale muren van X. Facebook wil net hetzelfde. Bij WeChat, het Chinese Facebook, is dat nu al het geval. Dat noemen we een walled garden: een platform waarop je mensen ontmoet, facturen betaalt, eten bestelt, … zonder dat je dat ene medium hoeft te verlaten.
Het is een idée-fixe dat ieder technologiebedrijf vroeg of laat lijkt te plagen. Uiteraard snap je waar het vandaan komt: gebruikers zo lang mogelijk bij jou houden zodat je 1) zoveel mogelijk data kan verzamelen van gebruikers, 2) adverteerders zoveel mogelijk kan laten betalen om met die data aan de slag te gaan en 3) andere bedrijven kan laten betalen om hun dienst (via een API) te integreren in jouw platform.
Geketend aan het algoritme
Facebook koestert die droom al lang. Het is er nooit helemaal van gekomen, voornamelijk omdat instanties als de Europese Unie grenzen opleggen. Antitrust heet dat. In China is het WeChat wel gelukt om zo’n monopolie op te zetten, maar gezien de reputatie van China als democratisch land hoeft dat niet te verbazen. Eén platform dat wordt gemonitord door het overheidsapparaat is nu eenmaal handig en efficiënt.
Het grote probleem met zulke ecosystemen is dat ze stevig vertrouwen op de betrouwbaarheid en openheid van het algoritme. Zoals we weten, is dat voor Facebook, X en zelfs LinkedIn al lang geen sinecure meer: de ontwikkelaars passen allerhande trucjes toe die ervoor zorgen dat gebruikers zo lang mogelijk binnen de begrensde muren blijven. Posts die gebruikers naar de websites van bijvoorbeeld traditionele nieuwsmedia leiden, worden afgestraft.
‘ChatGPT-gebruikers worden voortaan aangemoedigd om braafjes binnen de lijntjes te blijven.’
Dat ChatGPT nu gelijkaardige tactieken begint toe te passen, moet ons zorgen baren. Kon je tot voor kort nog argumenteren dat AI ervoor zorgt dat vraagstellers de snelste weg vinden naar bronmateriaal, dan zorgt de rechtstreekse integratie van API’s binnenin deze tool ervoor dat gebruikers nog minder redenen vinden om de prompt-interface van OpenAI te verlaten. Ze worden aangemoedigd om braafjes binnen de lijntjes te blijven.
‘The dangers of a walled garden like Facebook is that if all of our ideas and news are consumed through a singular platform, we run the risk of algorithmic censorship, where one company or government can control the information of an entire society. Slight changes in an algorithm have already destroyed entire businesses and, with no transparency about how the algorithm works, it is easy to dictate the type of content that people consume.’ (Forbes, 2018)
Bovenstaand citaat, intussen al zeven jaar oud, toont het belang aan van een open en transparant internet. Als iedereen, zij het uit gemakzucht of uit overtuiging, zich beroept op één bron om al zijn vragen aan te stellen, dan wordt de maatschappij een gemakkelijk doelwit voor censuur, manipulatie en techbro’s.
Antitrust gaat traag
Het is de voornaamste reden dat de Europese Commissie (en recent ook de Amerikaanse rechtbanken) zich al jaren richt op zoekreus Google. Als jij immers kan bepalen welke elementen van het internet het best gevonden worden, heb je heel wat macht in handen. Met name voor de hoogste bieder heb je dan heel wat te bieden.
Heeft een kleine maar betrouwbare verstrekker betere informatie in de aanbieding, dan is het nog steeds mogelijk dat deze op de tweede pagina verzeilt omdat andere bronnen meer geld bieden aan Google – of omdat ze meer kunnen investeren in een geoptimaliseerde SEO-aanpak. (En laat ons eerlijk zijn: sta je lager dan het vijfde resultaat, dan ben je haast onzichtbaar.)
De eerste onderzoeken die Google onderging, dateren van 2010. De eerste echte veroordeling namens de Europese Commissie onder leiding van Margrethe Vestager dateert van 2016: twaalf jaar na de oprichting van het bedrijf als zoekmachine. Rechtszaken kosten dus tijd, wat betekent dat OpenAI wellicht nog enkele jaren respijt krijgt om te genieten van de uitzonderlijke voorkeurspositie die het vandaag geniet.
Gaat ook dit weer voorbij?
We evolueren steeds meer richting een afgesloten ecosysteem waarbij ChatGPT (betalende) gebruikers aantrekt om ze zo lang mogelijk bij zich te houden. Als alle antwoorden worden gevonden binnen hetzelfde ecosysteem, vaak nog met enkele complimentjes richting de vraagsteller voor zijn ‘geweldige inzicht’, vindt de mens aan de andere kant geen reden meer om zijn blik te verruimen. Die zal geen andere bronnen zoeken om zijn eventuele ongelijk te betwisten: dat is namelijk niet goed voor de moraal.
Als de geschiedenis ons echter iets leert, dan wel dat de westerse samenleving voorlopig nog niet voor één gat te vangen is. We houden nog te veel van afwisseling en jongere generaties springen nog te zeer op nieuwe hypes om al hun vertrouwen consistent bij één bron te leggen.
Vorig jaar nog gold TikTok als dé plek voor jongeren om hun antwoorden te vinden, maar vandaag schuift dat pijlsnel op richting ChatGPT, zo leert ook de Digimeter van imec. Aan dit tempo maken we ons tegen kerst zorgen om alweer een nieuw fenomeen.
Hoe dan ook blijft het opletten geblazen. De opkomst van generatieve AI gaat zo snel dat regulerende kaders hopeloos achterblijven. Het onderwijs en de werkvloer weten niet van welk hout pijlen te maken en wie hoopt dat de hype helemaal zal verdwijnen, komt eerder vroeg dan laat bedrogen uit.