Europees Parlement keurt AI-wet goed: ‘Begin van lange reis’

Het Europees Parlement heeft zijn definitieve goedkeuring gegeven aan de eerste wet die het gebruik van artificiële intelligentie (AI) reguleert. De totstandkoming van de AI-wet is evenwel ‘nog maar het begin van een lange reis’, zei een van de Europarlementsleden. ‘Er opent zich een hele wereld waarvan we slechts kunnen gissen wat de impact van AI zal zijn.’

De verordening inzake artificiële intelligentie werd in Straatsburg goedgekeurd door 523 parlementsleden tegen 46, bij 49 onthoudingen. Binnenkort zetten ook de lidstaten het licht op groen en kan de wet van kracht worden.

Evenwicht gevonden

In het Europees Parlement wordt benadrukt dat bij de opmaak van de AI-wet een evenwicht gevonden werd tussen enerzijds het beschermen van de fundamentele rechten van EU-burgers en anderzijds het vrijwaren van het innovatieve karakter van de Europese techsector. Er wordt met risicoschalen gewerkt, waarbij sommige AI-toepassingen verboden worden omdat ze een onaanvaardbaar risico met zich meebrengen (zoals het viseren van kwetsbare groepen). Het gebruik van andere hangt af van hun beoordeling als hoog, beperkt of laag risicovol.

Voor generatieve AI, die zelf content kan creëren, zijn aparte regels gecreëerd, vooral op het vlak van transparantie. Het is daarop, zei de Italiaanse co-rapporteur Brando Benifei woensdag, dat het Europees Parlement het zwaarst gewogen heeft tijdens de onderhandelingen met de EU-landen.

Onderhandelaars van het Parlement en de lidstaten sloten al in december 2023 een akkoord over de AI-wet. Daarna werd nog een aantal technische, maar daarom niet minder belangrijke afspraken gemaakt. Zo zal het gebruik van biometrische identificatiesystemen op afstand (bijvoorbeeld automatische herkenning op basis van camerabeelden) mogelijk blijven om de verdachte van een misdrijf op te sporen of een vermiste persoon op te sporen, maar uitsluitend als een rechter daarvoor toestemming geeft.

Hetzelfde geldt voor het realtime- gebruik van zulke identificatiesystemen. Die zijn a priori verboden, tenzij er expliciete rechterlijke toestemming is gegeven voor de inzet ervan tijdens een beperkte periode en binnen een welomlijnde zone. Een voor de hand liggende casus is het voorkomen van een aanslag. Het gebruik van AI na de feiten kan dan weer helpen om de dader op te sporen.

Training van AI-systemen

Om de ontwikkeling en training van innovatieve Europese AI-systemen mogelijk te maken, voorziet de AI-wet in de mogelijkheid van nationale testomgevingen voor regelgeving (zogeheten ‘sandboxes’) en tests onder reële omstandigheden die toegankelijk worden gemaakt voor kmo’s en start-ups.

De meeste Belgische Europarlementsleden stemden voor de wet. Alleen Marc Botenga (PVDA) stemde tegen, terwijl de N-VA-delegatie zich onthield. ‘Met razendsnelle ontwikkelingen op vlak van artificiële intelligentie maken we nu als wetgever werk van duidelijke randvoorwaarden’, zegt Tom Vandenkendelaere (CD&V), die vóór stemde. ‘Deze AI Act heeft het potentieel om de wereldwijde standaard te worden op vlak van AI-regulering. Het is nu zaak om deze wet goed te implementeren en voldoende middelen vrij te maken in de lidstaten voor de handhaving ervan.’

Kathleen Van Brempt (Vooruit) wijst erop dat zal moeten worden ingezet op opleiding en op het trainen met AI. ‘Artificial intelligence is here to stay. Dus is het essentieel dat mensen er ook op een correcte en veilige manier mee leren werken. Zo krijgt iedereen de kans om beroep te doen op de voordelen en opportuniteiten van AI, maar beperken we de risico’s die onjuist gebruik van de technologie met zich mee kan brengen.’

Uitfasering van verboden systemen

Na de goedkeuring door de Raad zal de AI-wet gradueel in werking treden. Verboden AI-systemen zullen na zes maanden uitgefaseerd moeten zijn. De bepalingen over generatieve AI worden na twaalf maanden actief. Na 24 maanden zijn ook alle andere aspecten van kracht, behalve de verplichtingen voor hoogrisico-AI, waarvoor 36 maanden de tijd genomen wordt.

Volgens de tweede co-rapporteur, de Roemeen Dragos Tudorache, is de goedkeuring van de wet ‘nog maar het begin van een lange reis’. ‘Er opent zich nu een hele wereld waarin AI een grote rol zal spelen en waarvan we slechts kunnen gissen wat de impact van AI zal zijn’, zei hij.

Benifei waarschuwde dat het Europees Parlement niet op zijn lauweren mag rusten en al tijdens de volgende legislatuur over sectorspecifieke wetgeving zal moeten nadenken, zoals over het gebruik van AI op de werkvloer.