Wanneer je het loodje legt is die situatie tot nader order onomkeerbaar. Maar de sporen die je online achterlaat kunnen wel eeuwig voortleven. En dat proces hou je best zelf in de hand.
Bij leven heb je de volledige controle over al je social media, en zijn ze een verlengde (of een verheerlijking) van je bestaan hier in dit ondermaanse. Maar wat gebeurt er wanneer je zelf ineens een Error 404 geeft? Onder de miljarden aardbewoners tellende populatie van social media als Facebook, Instagram, X en LinkedIn is de dood helaas evengoed een realiteit als in het echte leven. Het Amerikaanse magazine Wired gaf begin vorig jaar aan dat er 30 miljoen Facebook-gebruikers zijn die als overleden werden opgegeven bij Meta, wat betekent dat er evengoed miljoenen accounts op Instagram, LinkedIn, X, Snapchat en andere soortgelijke platformen zijn die het tijdelijke voor het eeuwige hebben verwisseld. Met een dark number dat wellicht nog vele malen hoger ligt. Want met de meeste accounts van overleden gebruikers gebeurt er helemaal niets: ze blijven verder bestaan, en berichten ontvangen, alsof de persoon in kwestie nog gewoon onder de levenden is.
Het platform contacteren
Wanneer niemand iets doet, gebeurt er namelijk ook helemaal niets met het profiel. Dat blijft bij de meeste overlevenden dan gewoon openstaan, meestal met de laatste condoleanceberichten nog op het prikbord. Op zich helemaal niet erg. Maar wanneer je nabestaanden geen actie ondernemen, komen er wel een paar erg vervelende perverse effecten in het spel. De overleden persoon kan bijvoorbeeld jaren na zijn dood nog worden opgepikt door het ‘Mensen die je misschien kent’-algoritme. Of zijn verjaardag blijft opduiken in suggesties. Of het enige wat er na jaren nog te zien is op het profiel zijn spamberichten van vrienden die hun computer niet goed hebben beveiligd, met louche links naar dingen als ‘de beleggingstips van BV X’.
Er zijn elegantere manieren om de overledene online in herinnering te houden. Naar de platformen toe kunnen nabestaanden twee dingen doen. Ze kunnen de bedrijven erachter contacteren om het profiel in kwestie gewoon te laten verwijderen, of ze kunnen er op dezelfde manier een gedenkprofiel van maken, waar anderen eventueel nog condoleanceberichten op kunnen blijven plaatsen. Meestal via een speciaal formulier in de Help-sectie kunnen familieleden of naasten het overlijden ‘rapporteren’ aan het platform. Daar hangt wel een niet altijd zo evident te nemen drempel aan vast: er moet worden bewezen dat de persoon in kwestie effectief overleden is. Daarvoor heb je onder meer pdf’s van geboorte- en overlijdenscertificaten nodig, plus soms nog andere juridische bewijzen dat je zelf wel de bevoegdheid hebt om iets te doen met het profiel van de overledene.
Verschillende criteria
De gehanteerde criteria om een geloofwaardige claim op het sociale profiel van een nabestaande te maken verschilt van het ene sociale medium tot het andere. Bij Facebook en Instagram, allebei natuurlijk onderdeel van Meta, is er bijvoorbeeld een apart onderdeel hiervoor in de Help-sectie (best even inloggen via een laptop), en kunnen er rechtstreeks dingen worden geüpload: de overleden naaste zijn overlijdens- én geboorteakte, en een juridisch bewijs van bevoegdheid, dat stipuleert dat jij de wettige vertegenwoordiger van de overledene zijn/haar nalatenschap bent.
LinkedIn, eigendom van Microsoft, werkt min of meer op dezelfde manier (ook via ‘Help’ dus), maar legt de nadruk op een notarieel bewijs van nalatenschap. Bij X is er geen kant-en-klaar formulier waarin je alle gegevens alvast kunt uploaden, maar kan er een – zoals het sociale medium zelf stelt – ‘samenwerking’ worden aangegaan. Het account van de overledene kan hier ook alleen maar worden verwijderd. In het initiële formulier daartoe is er bovendien alleen maar ruimte voor ‘andere gegevens die nuttig kunnen zijn’, geen rechtstreekse uploads van documenten.
Snapchat geeft dan weer helemaal geen toegang tot de gegevens van een overledene. ‘Ons privacybeleid staat ons niet toe om toegang te verlenen tot het account’, staat er koudweg in de help-sectie. Bij Reddit moet er contact worden opgenomen met de moderatoren. Een online bewijs van het overlijden (zoals een link naar het overlijdensbericht) lijkt daar voldoende. Zelfde procedure bij Pinterest en Tumblr: daar moet er een mail worden gestuurd, met preuve van het overlijden en je relatie met de overledene, naar een e-mailadres: respectievelijk care@pinterest.com en support@tumblr.com.
Death and the Internet
Geen enkele van de zonet genoemde opties is natuurlijk ideaal. Ten eerste omdat lang niet het hele digitale leven van een overledene wordt gecapteerd met alleen die social media. Die vormen alleen maar het meest zichtbare gedeelte ervan. Daarnaast houden we natuurlijk ook meer en meer van onze dierbare herinneringen en belangrijke documenten bij in de cloud. Er bestaan cloudbackups van onze computer en smartphones. Maildiensten als Gmail. Misschien had de overledene een blog of een persoonlijke website. Of accounts op onlinegames of een onlinewereld. Death and the Internet: het is een element waarvoor zeker de afgelopen vijftien jaar, sinds het internet helegans centraal kwam te staan in ons leven, meer en meer aandacht kwam.
Hoe komen nabestaanden aan al die data? De beste manier om te zorgen dat die toegang zo frictieloos mogelijk gebeurt is door ze nù te regelen, nu je zelf nog rondloopt. En ja, dat kan natuurlijk al door je gebruikersnamen en wachtwoorden af te drukken op een A4’tje of twee, drie, en die te bewaren in een kluis. Maar laat ons toch een paar iets charmantere oplossingen bekijken.
Digitale nalatenschap
Eén piste is de notaris. De Belgische notarissen hebben namelijk aandacht voor dit soort dingen: nu digitale gegevens een steeds belangrijkere rol zijn gaan spelen in ons leven, laten we die evengoed ‘na’ wanneer we overlijden. Het zijn ‘nieuwe vormen van vermogens’, leest het op Notaris.be. Ook al omdat er met sommige van die dingen iets van geld gemoeid is. Een blog kan reclameinkomsten hebben, een spelaccount in League of Legends heeft misschien prijzen gewonnen, ooit heb je geld betaald voor een muziekbibliotheek op iTunes. Misschien heeft een overledene nog een bedragje staan op z’n PayPal-portefeuille.
Wat notarissen betreft, behoort de toegang tot die onlinediensten gewoon bij iemands vermogen. In een testament kunnen bijvoorbeeld bepalingen worden opgenomen waarbij een testamentuitvoerder zich ook mag ontfermen over de digitale gegevens van de overledene. Die krijgt dan toegang tot je data via een – jawel – afgedrukte lijst met inloggegevens, maar die worden dan veilig bewaard bij de notaris.
Maar je hoeft daar niet eens fysiek voor langs te gaan bij een notariaat. De Belgische notarissen hebben een drietal jaar geleden Izimi opgericht: een gratis digitale kluis waarin je digitale kostbaarheden – zoals dus toegang tot al je onlinediensten – kunnen worden opgeslagen.
En privacy? Hier is een goeie, eentje die je misschien nog niet wist: het recht op privacy stopt volgens de Belgische wet bij het overlijden. Als er in je digitale legaat dus sporen zitten van sexting of aanverwante, weten je nabestaanden dat – tenzij je bij leven stappen hebt ondernomen om die sporen te wissen – ook. Maar daar weet je op dat moment dus toch niets meer van.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier