Meta zal in de VS niet langer samenwerken met factcheckers op Facebook en Instagram. Het programma is volgens het bedrijf te politiek bevooroordeeld. Een van de belangrijkste factcheckers in de VS spreekt dat met klem tegen.
In een video kondigt ceo en oprichter Mark Zuckerberg aan dat Meta haar evaluatiebeleid voor Facebook en Instagram aanpast in de VS. Daarbij worden factchecks van professionele journalisten vervangen door ‘community notes’, een systeem dat X (Twitter) al enkele jaren gebruikt.
‘Factcheckers zijn politiek bevooroordeeld en hebben meer vertrouwen geschonden dan gecreëerd,’ zegt Zuckerberg in een video. ‘Wat begon als beweging om inclusiever te zijn, werd steeds vaker gebruikt om opinies tegen te werken en mensen met andere ideeën uit te sluiten en dat is te ver gegaan.’
De beleidsaanpassing komt er niet toevallig nu Donald Trump opnieuw president wordt. Vorige week stapte Nick Clegg al op als hoofd global affairs, hij werd vervangen door Joel Kaplan, een voormalig beleidsmedewerker van oud-president George W. Bush. Daarmee werd duidelijk dat Meta graag op een goed blaadje staat bij Trump.
Geen klachten, tot vandaag
Dat de stopzetting vooral een politieke beslissing lijkt, is zeer duidelijk. Zo is de wijziging momenteel enkel in de VS van toepassing. Tegelijk zijn de klachten die er nu komen nooit formeel gemaakt, zegt Maarten Schenk. Hij is medeoprichter van het Amerikaanse Factcheckingbedrijf Lead Stories, dat al jaren samenwerkt met Meta. Het bedrijf telt 60-70 mensen in dienst die wereldwijd aan factchecking doen.
In alle jaren dat we deel uitmaken van dit partnerschap heeft Meta ons nog nooit iets gevraagd of opmerkingen gegeven rond politieke bias.
‘In alle jaren dat we deel uitmaken van dit partnerschap heeft Meta ons nog nooit iets gevraagd of opmerkingen gegeven rond politieke bias. Er zijn ook geen klachten geweest bij het IFCN, terwijl daar ook een procedure is om zo’n dingen te melden.’ Het IFCN is het International Factchecking Network, een sectorvereniging die factcheckers verifieert en ook fel de nadruk legt op onpartijdigheid.
Opmerkelijk genoeg zijn factcheckers alleen in de VS niet onpartijdig. In Europa blijven de samenwerkingen voorlopig wel overeind. ‘Naar ons toe werd nadrukkelijk gecommuniceerd dat de ingrepen zich beperken tot de VS,’ zegt Knack hoofdredacteur Bert Bultinck. Knack zit sinds 2020 in het factcheckingprogramma van Meta. Het heeft vandaag drie factcheckers die diensten verlenen aan Meta, goed voor ongeveer 25 factchecks per maand.
‘Censuur’
Bultinck ziet de beleidswijziging als een signaal in de houding van Meta ‘Het gaat ineens over de censuur die te ver zou gaan. Dat is een onwaarschijnlijke bocht van Zuckerberg. De woordenschat van Trump wordt overgenomen.’
De woordenschat van Trump wordt overgenomen.
De claim van Meta dat er wordt gecensureerd is volgens Schenk onzin ‘Factcheckers hebben geen enkele macht om artikelen te verwijderen. De enige die dat kan doen is Meta zelf. Meta zegt ook dat ze de labels te ‘harsh’ vinden en dat de verspreiding van posts zo wordt beperkt (een stuk dat als fake news wordt bestempeld krijgt een duidelijk label en is minder zichtbaar op Facebook, nvdr). Wel, die labels kunnen ze perfect uitzetten. Ook de mate waarin een item wordt verspreid is iets wat Meta volledig zelf in handen heeft. Ik heb zelf bij hen al voorgesteld om die labels wat kleiner of zachter te tonen, daar zijn we zelf vragende partij voor.’
Gezien de politieke situatie komt de stopzetting niet volledig onverwacht, maar Schenk was wel verrast gezien de contracten met Meta nog maar enkele weken geleden werden vernieuwd. Ook Knack vernieuwde recent haar contract, dat loopt in principe tot januari 2026.
Voor Lead Stories is de stopzetting ook een financiële aderlating. Het bedrijf heeft ongeveer een dozijn mensen die specifiek in de VS aan factchecking doen. Vandaag komt ongeveer een derde van de omzet van het bedrijf uit het partnerschap van Meta. Het heeft wel nog een gelijkaardige samenwerking met TikTok-moederbedrijf Bytedance. Lead Stories heeft haar bedenkingen bij de stopzetting intussen ook in een formele reactie gegoten.
Geen politici
Een ander detail is dat de factchecking van Meta al van bij de start zeer voorzichtig was om politici niet tegen de schenen te schoppen. Zo waren posts van politici altijd al vrijgesteld van controle. Wil een politicus beweren dat de aarde plat is en we in een simulatie leven, linkend naar een artikel dat feitelijk onjuist is, dan mochten factcheckers die voor Meta werken daar niet mee aan de slag gaan.
De term ‘politicus’ valt daarbij ook vrij ruim uit. Zo wordt Elon Musk volgens Meta vandaag geklasseerd als politicus waardoor ook hij op de platformen mag zeggen wat hij wil zonder correcties.
Community notes
Wat in de plaats komt, is volgens Schenk geen betere oplossing. Community notes zijn opmerkingen die gebruikers anoniem kunnen toevoegen. Als Meta het model van X volgt, dan wil dat zeggen dat opmerkingen die genoeg stemmen krijgen, automatisch verschijnen onder een post.
In sommige gevallen werkt dat, maar door de anonimiteit en omdat mensen graag stemmen op opmerkingen die hun eigen mening vertegenwoordigen, is dat zelden een baken van waarheid. Tegelijk worden ze bij controversiële onderwerpen vaak misbruikt.
Mensenlevens
Hoewel factchecking door Meta enkel in de VS wordt stopgezet, is Bultinck bezorgd over de koerswijziging. Hij kijkt naar politici op verschillende niveau’s voor een reactie. ‘Europa is altijd stelliger geweest in het beschermen van privacy, in het bepalen van een deontologisch speelveld, dus dit is wel voer voor debat. Ik hoop dat zowel de Europese Commissie als politici op Vlaams en federaal niveau hier wakker van worden.’
Hij benadrukt daarbij dat factchecking wel degelijk verschil maakt en meer dan eens mensenlevens kan redden. ‘Dit is geen intellectueel debatje, het gaat over veiligheid. We hebben de desinformatie tijdens de Covidpandemie gezien, de genocide tegen de Rohingya (in Myanmar, nvdr), en de intussen goed gedocumenteerde desinformatiepogingen vanuit Rusland. De rem op dat soort desinformatie wordt hier weggenomen en dan kan het heel snel gebeuren dat er mensenlevens op het spel staan omdat mensen verkeerd geïnformeerd worden. In dat opzicht is desinformatie vandaag een defensieprobleem.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier