Wat is een metaverse en waarom wil Mark Zuckerberg er een?

De grote baas van Facebook ziet de toekomst van zijn bedrijf in het ‘metaverse’. Dat vertelde hij de voorbije dagen en weken aan aandeelhouders en medewerkers. Maar wat is dat eigenlijk? En wat ziet Mark Zuckerberg erin?

Facebook kon voor het voorbije kwartaal weer stevige groeicijfers voorleggen. Het bedrijf, dat ondertussen door heel wat overheden wordt onderzocht omwille van privacy-overtredingen, monopolievorming of desinformatie – kiest u maar eentje – trekt het zich niet aan en kan het geld bijeenharken nu de advertentiemarkt weer aantrekt na het coronadal.

Maar boeiender – voor ons – op dat gesprekskransje met analisten en aandeelhouders, was de melding van Zuckerberg dat hij van Facebook in de toekomst een ‘metaverse’ wil maken. Het woord dook eerder al op, onder meer in een gesprek van de CEO met zijn personeel eind juni.

Metaverse?

De term metaverse komt oorspronkelijk uit de sciencefiction, meer bepaald uit een roman uit 1992, Snow Crash van Neal Stephenson. De term doelt, zoals we eerder in een deep dive schreven, op een soort alternatieve versie van de realiteit. Een digitale wereld die via virtual en augmented reality bovenop onze fysische realiteit komt te liggen. In die digitale werkelijkheid worden de fysieke, virtuele en ‘augmented’ werkelijkheid samengebracht en via een online platform aangeboden.

Voor Zuckerberg, die ondertussen al een tijdje zijn verschillende apps (WhatsApp, Instagram en Facebook) en hardware (Oculus-headset) aan het integreren is, vormt zo’n metaverse de volgende logische stap: een overkoepelende ervaring waar onder meer de Facebook-producten rond gemeenschappen, makers, handel en virtual reality samenkomen.

Allemaal samen

Misschien om criticasters voor te zijn, benadrukt Zuckerberg in een gesprek met techsite The Verge dat Facebook niet het enige bedrijf zal zijn in dat metaverse. ‘Je kan het zien als een opvolger voor het mobiele internet’, zegt hij. Daarbij zouden meerdere bedrijven liefst interoperabel samen bouwen aan die wereld, zodat je van de ene plek naar de andere kunt gaan. Je zou daarbij ook niet altijd een VR-bril nodig hebben om een locatie te betreden. Zo zou je met je smartphone kunnen inloggen om een concertje mee te pikken, en de 2D-versie voorgeschoteld kunnen krijgen van wat andere concertgangers in 3D beleven.

Al heeft die virtual reality volgens hem wel een rol te spelen. ‘We regelen veel van ons leven en onze communicatie via de smartphone. Ik denk niet dat mensen gemaakt zijn om zo te interageren. In veel vergaderingen die we nu houden zit je voor een rooster met gezichten. Da’s ook niet de manier waarop we informatie verwerken. We zijn gewend om in een kamer te zitten met mensen en een soort gedeeld gevoel van ruimte te hebben’, zegt Zuckerberg aan The Verge. Zo’n digitale wereld is dus liefst volledig beleefbaar, in 3D.

Altijd weer de pandemie

De timing van de visie is alvast interessant. Het idee om de ‘scope’ van Facebook nog uit te breiden zal enkele regulatoren alvast niet zinnen, maar het kan niet ontkend worden dat de pandemie het idee van een metaverse naar de voorgrond heeft gebracht. Tijdens de lockdown doken er een hoop alternatieven op voor fysiek contact, niet alleen in Zoom en consoorten, maar ook in virtuele werelden, die soms inderdaad wat natuurlijker aanvoelen. Denk bijvoorbeeld aan de populariteit van Animal Crossing: New Horizons, wiens idyllische eilanden door spelers gebruikt werden om met vrienden rond te hangen. Ook Fortnite is hier een belangrijke. De populaire game, oorspronkelijk een vechtspelletje, ging de voorbije maanden steeds meer dubbelen als sociale ontmoetingsplaats, tot het punt dat grote popnamen er ondertussen virtuele concerten houden.

Dat het handig kan zijn om alternatieven te hebben voor sociale ontmoetingen, is Zuckerberg dan ook niet ontgaan. Hij ziet zijn metaverse onder meer als een oplossing voor thuiswerkers die ver van de stad wonen, of voor leerlingen die op plekken zitten waar qua onderwijs en entertainment minder opties zijn. Hij vindt het zelf een soort alternatief voor teleportatie, waarbij je iemand snel in je buurt kunt trekken.

De aandachtseconomie

Hoe aantrekkelijk dat hele idee overkomt, hangt grotendeels af van je vertrouwen in technologie, en van de hoeveelheid dystopische scifi-films die je in je leven al zag. Bij mijn research kreeg ik alvast moeilijk het beeld uit mijn hoofd dat ergens in het begin van de eerste Matrix-film voorbij komt, van rijen mensen die permanent ‘ingeplugd’ zitten in een virtuele werkelijkheid. Daar komt bij dat dit op zich niet echt een verandering van strategie is voor Zuckerberg. Facebook wil al langer je hele online wereld zijn: je homepage waarmee je vrienden opzoekt, nieuws leest, games speelt en online shopt. Hoe meer van je tijd je bij Facebook besteedt, hoe beter voor het bedrijf. In termen van ‘aandachtseconomie’ is zo’n metaverse dan ook een natte droom voor marketeers.

Anderzijds spelen die digitale werelden wel een steeds belangrijkere rol. En dan hebben we het niet alleen over coronaproblemen, maar ook over het feit dat de wereld kleiner is geworden, en dat velen van ons internationale vrienden hebben die niet gewoon op een zaterdagavond langs kunnen komen voor pizza en bier. Als er op zo’n moment een leuker alternatief is dan chatten, waarom zou je het dan niet nemen?

Het Facebook-probleem

Belangrijke vraag daarbij is tot slot nog: vertrouwen we Facebook wel genoeg om zoiets uit te bouwen? Het bedrijf heeft, grotendeels terecht, wat reputatieproblemen. Dat speelde Facebook eerder al parten bij de introductie van Libra, de digitale munt die van het bedrijf moest worden losgemaakt omdat regulatoren het geld van mensen niet aan Facebook wilden toevertrouwen. Hoe groot is de kans dan dat ze de werkelijkheid aan Facebook willen toevertrouwen?

In tijden van desinformatie en censuur is dat best belangrijk om uit te vissen, en het is een balans waar Facebook zelf mee worstelt. Mensen die nu een half uur tot een uur per dag op Facebook zitten, zouden voor hun werk enkele uren in die wereld vertoeven. Welke informatie krijgen ze daar te verwerken, en wie bepaalt dat?