2016: Het jaar zonder innovatie

Het afgelopen jaar was het jaar van veel schokkend nieuws, maar niemand werd warm van onthullingen in de techwereld, schrijft Data News-journalist Wim Kopinga.

In september was ik in Berlijn voor IFA, een van de grootste beurzen voor consumentenelektronica ter wereld. Toen ik na drie dagen de Messe uitliep kon ik maar één conclusie trekken: niets nieuws onder de zon.

2016 was het jaar van aanslagen. Van een angstaanjagende verkiezing. Van sneeuw in de Sahara. Het was ook het jaar van een opvallende afwezige: innovatie. Ook The New York Times kopte begin december ‘The Gadget Apocalypse Is Upon Us’. Het einde van gadgets, of het fysieke product, lijkt nabij.

De afgelopen 40 jaar kwamen er jaarlijks nieuwe speeltjes uit waardoor we onze ogen uitkeken: van de Walkman tot de Gameboy en later ging het van de iPod naar de GoPro en Fitbit. Maar dit jaar kwam daar een einde aan. Een bedrijf als GoPro heeft het moeilijk en kan het komende jaar wel eens ten onder gaan en Pebble, de smartwatchpionier die een paar jaar geleden de succesvolste Kickstartercampagne ooit lanceerde, is pas overgenomen door Fitbit waardoor het merk zal verdwijnen.

Door de komst van de smartphone is een los gadget niet langer nodig, maar ook de iPhone zit nu aan zijn maximumbereik. De mindere goden op de markt zijn inmiddels ingelopen, waardoor ieder toestel op een iPhone lijkt. Apple zag dit jaar bovendien dat er voor het eerst jaar-op-jaar geen groei zat in de iPhoneverkoop. Dat heeft een logische verklaring: de vervangingsmarkt is aan het verdwijnen door het gebrek aan innovatie. Waarom zou je een nieuw toestel kopen als dat nauwelijks iets toevoegt? Het is een probleem dat al langer heerst op de markt van desktops en ook de tablets kampen er mee.

Innovatie is uit het zicht verdwenen door gesleutel onder de motorkap. Nu de basis van de meeste apparaten als de laptop, desktop, tablet en smartphone aan zijn maximumbereik zit wordt er intern aan apparaten gewerkt. Tekenend voor 2016 is dat softwaregiganten als Microsoft en Google onder eigen naam fysieke producten uitbrachten. Ze doen hardware er een beetje bij, om hun coreproduct aan de man te brengen. Google zette na jarenlang indirect aan de Nexus te werken dit jaar voor het eerst een smartphone onder eigen naam in de markt om Android optimaal aan de man te brengen. Microsoft deed na de Surface Book van vorig jaar iets soortgelijks met de Surface Studio.

Door het einde van de fysieke gadget wordt innovatie saaier. Het gaat om nuttige toevoegingen, daar niet van, maar een software-update is toch een stuk minder spannend dan een nieuw product met bijbehorend design en gevoel.

Drie stappen terug

Producten die ooit voor spanning zorgden, voor sprongen vooruit, hebben dit jaar zelfs stappen achteruit gezet. Vijf jaar geleden overleed Steve Jobs en gaf hij het roer over aan huidig CEO Tim Cook. Onder zijn leiding boert Apple beter dan ooit. Hij heeft de beurswaarde en cashberg tot ongekende hoogten kunnen brengen, maar komt niet met nieuwe producten. Door jaren op de iPhone te teren, die in 2007 zijn intrede maakte, komt er niets nieuws uit Cupertino. Ik durfde in oktober zelfs te beweren dat Apple het nieuwe Microsoft is, nadat niemand blij leek te zijn met de nieuwe MacBook Pro en de iPhone ook al jaren niet meer kan verrassen. In plaats van toevoegingen liet Apple de koptelefoonaansluiting weg bij de iPhone en de MacBook Pro moet het voortaan zonder essentiële aansluitingen voor HDMI of normale USB doen. Een SD-kaart kan niet eens meer direct in de laptop gestopt worden, waardoor iemand die en MacBook Pro koopt ook talloze dongles moet kopen om zijn apparaten aan te kunnen sluiten.

Nadat Bill Gates zijn zitje aan Steve Ballmer gaf kwam Microsoft er beter dan ooit voor te staan. Ballmer deed het op korte termijn fantastisch, maar op lange termijn ontbrak het hem aan visie. Hij miste zelfs vijf keer de boot: zoeken liet hij aan Google; smartphones werden het domein van Apple; mobiele besturingssystemen waren van Google en Apple; media werd Apple en Netflix; en de cloud werd van Amazon. Ballmer zette in op de succesverhalen die Gates gecreëerd had en perfectioneerde die. Maar in 2014 werd hij met pensioen gestuurd en nam Satya Nadella zijn plaats over. Nu is de blik in Redmond 180 graden gedraaid naar de toekomst – iets dat bij Apple nog altijd ontbreekt.

Natuurlijk was niet alles slecht dit jaar. Er waren wel degelijk uitzonderingen.

VR

De grote merken brachten voor het eerst VR-brillen uit waar experts warm van werden, maar die brillen zagen we al jaren aankomen en zijn nog niet zover dat het om ‘must haves’ gaat. Wie nu geen HTC Vive, Oculus Rift of PlayStation VR bezit mist niets. Een demo van een half uur is voldoende om mee te krijgen wat het is, maar een video of game ervaring die je MOET zien is nog niet voorbij gekomen. Bovendien is er nog het probleem van de prijs. De gemiddelde consument geeft geen duizend euro uit aan een product dat nog weinig toevoegt. 2017 wordt daarom een belangrijker jaar voor virtual reality.

Voor lichtpuntjes moeten we nu buiten de consumentenelektronica kijken.

AR

Dé hype van deze zomer was Pokémon Go. Met het spel maakte een grote groep mensen kennis met augmented reality (AR) – tot dan toe voor de massa nog een vrij onbekende tegenhanger van virtual reality. Door een fictieve laag over de werkelijkheid liepen mensen kilometers lang door hun stad langs bezienswaardigheden om Pokémon te verzamelen. Het was een mooi voorbeeld van hoe een nichetechnologie die door iets simpels door kan breken naar iets veel groters. Veel techbedrijven dachten dat AR verder zou komen via gespecialiseerde apparatuur, maar het gebeurde door een simpele app. Juist daarom ontketende er binnen een dag na lancering al een hype die door het fysieke aspect mooi zichtbaar werd in alle grote stadsparken.

Maar het goede nieuws en innovatie kwamen dit jaar grotendeels bij één man vandaan. Een man die voornamelijk via Twitter communiceerde over zijn nieuwe plannen. Neen, niet Donald Trump, maar Elon Musk was zonder twijfel dé persoon van het jaar op technologisch vlak.

Het jaar van Musk

Hij was de man van goed nieuws. Die wél doorbraken kon forceren. Die wél innoveerde. De bedrijven waar hij verantwoordelijk voor is groeiden en kwamen allemaal bijna altijd positief in het nieuws. Met SpaceX forceerde hij een doorbraak door de Falcon 9-raket terug op aarde te laten landen, wat er in de toekomst voor zorgt dat ruimtevaart een stuk goedkoper wordt. Hij liet weten hoe hij de mensheid wil redden door Mars te koloniseren en met zijn fabrikant van elektrische auto’s Tesla nam hij zonnepanelenfabrikant SolarCity over om nog meer gebruik te kunnen maken van hernieuwbare energie. Musk kondigde de betaalbare Tesla de Model 3 aan en de Model X kwam op de markt. Ondertussen kregen klanten een flinke software-update waardoor hun wagen opeens een stuk sneller werd en over veel zelfrijdende functies beschikte. Iets dat in de toekomst alleen nog verder zal uitbreiden.

Als het aan Musk ligt kijken we niet meer naar de kleine stappen, naar de gadgets. Waar Apple drie stappen achteruit zette, sprong hij drie keer vooruit. We kijken de komende jaren niet naar een nieuw gadget. We gaan naar Mars. En misschien moeten we daar maar blij mee zijn.