‘Vooraleer Facebook de sleutel omdraait, komt ze maar beter met een oplossing voor de bezorgdheden rond encryptie’

De druk op Facebook groeit om af te zien van haar plan om alle berichten te versleutelen. Angelsaksische overheden, bezorgd om de veiligheid, willen een achterpoortje om mee te kunnen lezen, maar Edward Snowden waarschuwt dat we daarmee meteen onze volledige privacy zouden opgeven. “Snowden en de autoriteiten hebben allebei gelijk als ze de vinger op de wonde leggen, maar geen van hen heeft een antwoord”, schrijft Catherine Van de Heyning.

De druk op Facebook groeit om af te zien van haar plan om alle berichten die we via haar platformen versturen te versleutelen. De Verenigde Staten (VS), het Verenigd Koninkrijk (VK) en Australië vrezen daardoor misdrijven niet meer te kunnen voorkomen en opsporen. Edward Snowden reageerde deze week fel op die démarche, want zonder encryptie is elke bescherming van privacy futiel. Tussen deze twee uiterste visies van encryptie als duivel dan wel heilland is een – weliswaar complex -midden. Wie het debat wegzet als een simpele tegenstelling van privacy versus veiligheid heeft het dus niet begrepen.

Begin dit jaar kondigde Mark Zuckberberg aan dat Facebook onderzocht of ze alle communicatie via haar platformen (Messenger, Instagram en WhatsApp) moest versleutelen. Het bedrijf maakte van het gebruik van onze data haar verdienmodel. De gegevens die we als gratis kruimels achterlaten telkens als we één van haar diensten gebruiken, worden verzameld en geanalyseerd om ons gepersonaliseerde advertenties te laten zien. In het verleden liet het bedrijf ook externe apps van die data gebruik maken. Dat dit niet steeds koosjer was, bleek uit de Cambridge Analytica-saga. Dit vehikel gebruikte Facebook-gegevens om gebruikers gericht te voeden met fake news voor politieke doeleinden zoals de verkiezing van Trump of het promoten van Brexit.

De beslissing om deze data nu standaard te laten versleutelen, lijkt in die optiek een win voor privacy. Alleen de verzender en bestemmeling kunnen dan de gedeelde berichten, documenten of beelden bekijken. Derden, maar ook Facebook zullen niet meer kunnen meekijken of meeluisteren. De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Australië waarschuwen dat dit een grote bedreiging voor onze veiligheid vormt. Volgens hen verwordt het internet zo tot een vrijhaven voor terrorisme, de verhandeling van drugs en kinderpornografie doordat criminelen achter ondoordringbare deuren informatie kunnen uitwisselen en bewijsmateriaal verschuilen. Zij dringen erop aan dat Facebook slechts doorgaat met haar plan als het een achterdeur voorziet die toelaat om de versleuteling te omzeilen wanneer nodig voor de bestrijding of voorkoming van misdrijven.

Klokkenluider Edward Snowden sprak zich dinsdag in The Guardian fel uit tegen dit plan (‘without encryption, we lose all privacy‘). In een gevaarlijke wereld met cybercriminelen maar ook een groeiend aantal autoritaire regimes is versleuteling volgens hem de enige manier om privacy te beschermen. Een achterpoortje is geen oplossing. Technisch gezien is dit een kwetsbaarheid in de software. Het gevolg daarvan is dat niet alleen de autoriteiten op vraag toegang krijgen, maar ook cybercriminelen de weg kunnen vinden. Het is ook geen antwoord op vragen voor info van lidstaten met als doel oppositie en andersdenkenden te treffen. Vandaag hebben heel wat burgers iets te verbergen, bijvoorbeeld het organiseren van demonstraties in Hong Kong of een referendum dichter bij huis. Versleuteling beschermt dus niet alleen privacy, maar ook onze rechten en veiligheid tegen criminelen en andere met weinig eerzame bedoelingen.

Waar de VS, VK en Australië de laatste jaren al te eenvoudig bezorgdheden over privacy aan de kant schoven ten voordele van het veiligheidsapparaat, kan dat moeilijk gezegd worden van Duitsland, dat zich vorige week aansloot bij het protest. Net zoals de bezorgdheden van Snowden voor onze privacy en veiligheid op het internet, zijn ook de besognes van de autoriteiten over de hindernissen voor een strafrechtelijk onderzoek en veiligheid terecht. Facebook ontvangt jaarlijks vele tienduizenden verzoeken van justitie en inlichtingdiensten voor gegevens van hun gebruikers. In 2018 waren dat er meer dan 200.000 en het aantal stijgt elk jaar. De plannen van Facebook betekenen dat het bedrijf de autoriteiten niet meer kan laten meekijken naar posts, communicatie en berichten.

Duitsland wijst erop dat hun slagvaardigheid om kwetsbare kinderen te redden die het slachtoffer zijn van misbruik ernstig wordt ondermijnd. Waar privacy-experten aanvoeren dat de autoriteiten nog steeds over voldoende andere gegevens beschikken om de strijd tegen misdaad aan te gaan, antwoorden de lidstaten dat het die strijd bemoeilijkt en er voldoende andere technologische mogelijkheden zijn om gevoelige gegevens en communicatie te versturen. Zowel voor- als tegenstanders hebben dus ernstige argumenten over zowel veiligheid als de bescherming van mensenrechten.

Niet alle privacy-experten onthaalden de aankondiging van Facebook op applaus. Deze zet is volgens hen vooral bedoeld om de besmeurde reputatie van het bedrijf op te poetsen en aan haar verplichtingen als watchdog te ontsnappen. Facebook spendeert vandaag immers veel tijd en budget om haar platformen af te speuren in de zoektocht naar illegale inhoud, en in het bijzonder kinderpornografisch materiaal.

De verspreiding van deze beelden is de laatste jaren geëxplodeerd op sociale media. Facebook alleen al meldde in 2018 maar liefst 12 miljoen gevallen van kinderpornografisch materiaal. Dat is ook meteen twee derde van het totaal aantal meldingen hierover. Een standaardversleuteling van alle materiaal en communicatie verzonden via haar platformen betekent dat Facebook die rol niet meer kan opnemen. De brede verspreiding van ontelbare beelden voedt verder de vraag naar nog meer en nog extremer ten koste van kwetsbare kinderen.

De digitalisering van de maatschappij en ons leven is zo vliegensvlug gegaan dat we nog worstelen met de impact en de grenzen die we moeten trekken. Het helpt niet dat we die beslissing moeten maken op een moment dat de rechtstaat en democratie vaste grond verliest. Snowden en de autoriteiten hebben dus allebei gelijk als ze de vinger op de wonde leggen, maar geen van hen heeft een antwoord. Vooraleer Facebook de sleutel omdraait, komt ze beter met evenwichtige oplossingen voor de terechte bezorgdheden.