Interview met de CTO van Proximus: ‘Ons 5G-netwerk is vanaf dag één open voor iedereen’

Het zijn spannende tijden voor Proximus. In volle coronacrisis pakte het bedrijf uit met een eerste 5G-uitrol. Maar de weg naar het netwerk van de toekomst is nog lang, en een spectrumveiling is niet het enige obstakel.

Data News spreekt met Geert Standaert, al jaren de CTO van Proximus en sinds kort hoofd van de Network Business Unit. Zijn afdeling moet het enorme glasvezelnetwerk en het toekomstige 5G-netwerk tot bij elk bedrijf en elke consument brengen. Tegelijk is die nieuwe business unit ook een keerpunt: Proximus is niet langer het bedrijf dat met tegenzin concurrenten toegang geeft, het wil liefst zoveel mogelijk partijen op zijn vaste en mobiele netwerken. Data News mocht vlak voor de zomer voor het eerst uit zijn kot en sprak over glasvezel, 5G, regulering, Huawei en stralingsnormen.

Glasvezel

Vijftien jaar geleden zouden we achterovervallen mocht Proximus, toen nog Belgacom, verkondigen dat ook concurrenten welkom zijn op zijn netwerk.

Standaert: ‘We zijn dat idee nu intern ook aan het uitdragen en dat is meestal de eerste reactie die je krijgt.

We gaan Proximus anders inrichten: met enerzijds een Services-tak en een Network-tak, met de creatie van een Network Business Unit en de visie om de netwerken van de toekomst te bouwen, maar ook datacenters en edge centers. Dat gaat gepaard met een versnelling van de glasvezeluitrol.

We zijn nog dezelfde legale entiteit, maar de manier van werken, de governance en de doelen die we stellen zijn anders. Het is een NetCo/ServCo-model (netwerkbedrijf en services bedrijf, nvdr). Onze business unit levert de netwerken: vast, mobiel, transportnetwerken, datacenters, de IT rond die netwerken en daar bovenop zit een commerciële unit.’

Waarbij Proximus Services klant is op het netwerk van Proximus Network?

Standaert: ‘Ja. We hebben natuurlijk ook andere wholesale-klanten en met hen willen we een proactieve interactie. We doen dat voor iedereen die interesse heeft om op ons netwerk te komen. Als iedereen dat ook doet, kunnen we breder en sneller gaan. Het is een fundamentele wijziging.’

Die shift gaat gepaard met het versneld uitrollen van FTTH, glasvezel tot in de woning of in bedrijven. Over welke versnelling spreken we dan?

Standaert: ‘Onze ambitie, het minimum, is 400.000 woningen per jaar aansluiten op glasvezel. Dat is een stevig ritme en als we er meer kunnen aansluiten, dan gaan we voor meer. Dat is een behoorlijke snelheid ten opzichte van andere landen, maar de machine staat nu op punt om die schaling te maken.

Natuurlijk hebben we dit jaar wat pech gehad waardoor onze teams lange tijd niet op straat konden werken. We hopen dat nog te kunnen compenseren in de tweede helft van het jaar.’

Er zat veel meer rek op de koperkabels dan sceptici dachten, maar zijn jullie daarom niet te laat met glasvezel begonnen?

Standaert: ‘We zitten vandaag al met glasvezel tot aan de hoek van de straat, maar we zijn niet het verst gevorderd ten opzichte van landen waar de fiber-uitrol ruimer is gebeurd in het verleden.

Al komt dat omdat we een van de topposities in Europa hadden met ons kopernetwerk. We zitten met een van de meest performante kopernetwerken. Dat we daar koploper waren heeft een stukje meegespeeld. Maar nu is de toekomst glasvezel tot in de woning of in het bedrijf.’

Puur technisch horen we vandaag dat glasvezel virtueel onbeperkt is. Hoe rekbaar is dat? Gaan we binnen 30 à 40 jaar nog steeds genoeg hebben aan dit netwerk?

Standaert: ‘Aan de glasvezelkabel zelf moeten wij, eens gelegd, nooit meer aankomen. Wel aan de apparatuur bij de klant en in je technische gebouwen. Daar heb je altijd vernieuwingen op termijn.

Momenteel is er nog niets gevonden dat sneller gaat dan het licht. De prestaties zullen vooral afhangen van de technologische evolutie van het materiaal dat je bij de klant kan plaatsen, en de betaalbaarheid daarvan. In onze core-netwerken zitten we al met links van 400Gbps, dat is allemaal mogelijk. Maar dat is momenteel nog te duur om bij elke klant te kunnen brengen.

Vandaag is 1Gbps ‘normaal’ en is 10Gbps ook mogelijk binnen de betaalbare zone om dat als massaproduct uit te rollen. Maar dat evolueert, de volgende versies van kaarten (die in een straatcabine worden geplaatst om het netwerk te upgraden, nvdr) gaan over 25 of 50Gbps.’

5G

Proximus verraste vriend en vijand met een eerste 5G-uitrol. In Wallonië is dat intussen stopgezet na lokale bezwaren. Blijft dat zo of werken jullie aan een verderzetting?

Standaert: ‘Het staat vandaag on hold in Wallonië, omdat we de vraag kregen om meer te communiceren. Daar was een sterk verschil in reactie tussen het noorden en zuiden van het land, ook in de communicatie, waardoor er meer ongerustheid ontstond. En dat terwijl we in hetzelfde spectrum zitten als bestaande netwerken, zelfs met dezelfde stralingsnormen (Proximus gebruikt spectrum van het 3G-netwerk voor haar huidige 5G-uitrol, nvdr). Er is technologisch niets veranderd, maar het zorgt wel voor ongerustheid.’

Maar had Proximus, of de telecomsector in zijn geheel, niet duidelijker moeten communiceren? Plots was er al 5G, terwijl het in de praktijk om nieuwe technologie binnen bestaand spectrum met dezelfde normen gaat.

Standaert: ‘De sterke reactie die we vooral in het zuiden hebben gezien, hadden we niet zo verwacht. Daarom dat we nu alle zeilen bijzetten rond communicatie, op onze websites, tegenover instanties die erom vragen.’

Een provider van 5G gaat natuurlijk zeggen dat het allemaal in orde is…

Standaert: ‘Ook dat krijg je soms te horen, maar daarom dat we alle informatie aanbieden die we zelf hebben. We zullen altijd werken binnen het wettelijk kader.’

Was het achteraf gezien wel verstandig om het als ‘verrassing’ te brengen? Zelfs de testlicenties zijn nog niet uitgedeeld*.

*Dit interview werd afgenomen voor het BIPT de voorlopige gebruiksrechten uitdeelde. Dat spectrum mag vanaf 1 augustus gebruikt worden.

Standaert: ‘We kunnen daar niet achterblijven. Kijk naar de landen rondom ons: In de UK is er 5G. In Nederland zit men aan 50 procent op refarmed bands (bestaande frequenties van 3G, nvdr) en is de veiling intussen gestart. Deutsche Telekom heeft 13.000 sites aangekondigd op 2.100 MHz. Luxemburg gaat haar veiling beginnen. In Frankrijk staat de veiling voor het najaar gepland. Dat is alleen nog maar rondom ons, los van de VS, Korea of bepaalde Aziatische landen waar men al mijlen verder zit.’

Heeft Proximus ook interesse in 26 GHz? De zogenaamde millimeter wave, zeer hoge frequenties van 5G.

Standaert: ‘Daar is geen vraag naar. Alles wat millimeter wave betreft beschouwen we als iets voor ten vroegste binnen vijf jaar. Alle andere 5G zit qua spectrum ongeveer waar we vandaag met 2G, 3G en 4G zitten. Dat is spectrum dat we kennen, daar zijn ook tienduizenden studies over. Millimeter wave wordt wel al gebruikt op andere plaatsen, maar het staat niet op onze agenda.’

Zakelijke markt

Ik sprak eerder dit jaar met Bosch, dat voor 5G vooral potentieel in de zakelijke markt ziet. Ook imec denkt er zo over. Ziet Proximus dat ook zo?

Standaert: ‘Daar zit zeker de eerste vraag en we zien nu ook de eerste cases. Bijvoorbeeld Port of Antwerp waar een onbemand vaartuig gaat kijken of de wallen beschadigd zijn, bewaking met drones, … Bij VRT gaat het om videostreaming en flexibiliteit in het capteren van beelden. Er zijn ook voorbeelden waar drones dringend medisch materiaal tussen ziekenhuizen transporteren, daar zit het meer tussen bedrijven of hospitalen. Maar er zijn nog veel andere gesprekken gaande en je merkt de interesse uit de zakelijke markt.

Een recent onderzoek van Capgemini onder bedrijven in België stelt ook dat 65 procent van die ondernemingen stelt dat 5G de tweede belangrijkste enabler is voor hun digitalisering.’

Was nummer één covid-19?

Standaert: ‘Bovenaan stond de overstap naar de cloud. Maar covid-19 heeft wel voor een acceleratie gezorgd. Als ik kijk hoe mijn kinderen les hebben gevolgd… Mensen hebben ongelooflijk hun best gedaan, de infrastructuur heeft standgehouden, maar het kan beter en daar komt digitalisering bij kijken. Dat gaat nu versnellen bij veel organisaties. Daarom is ons punt dat we niet kunnen achterlopen op verdere technische evoluties, of dat nu om vaste of mobiele netwerken gaat. Daarom zijn we zelf ook blijven doorwerken in deze periode.’

Wat krijgt een bedrijf met 5G wat het nu nog niet heeft? Meestal horen we een reactiesnelheid van 1 milliseconde en 10Gbps bandbreedte.

Standaert: ‘Het gaat in 5G vooral over garanties. Bepaalde technische specificaties die je nodig hebt en die je als netwerkleverancier kan garanderen. Dat is moeilijker bij wifi. Als je dan industriële toepassingen uitwerkt rond bijvoorbeeld een robot die iets uitvoert, dan moet die robot wel toekomen op een specifiek moment.

Hoe vertalen we dat naar antennes? Er klinkt weleens het doembeeld van een stad met elke 50-100 meter een (kleine) antenne.

Standaert: ‘De eerste implementatie van 5G zal met de huidige macro-antennes zijn. 5G is daarin ook efficiënter en dat is voor het grote publiek interessant. De trafiek neemt nog altijd toe en wij moeten zoeken naar manieren om die groei op te vangen. In tegenstelling tot de vorige G’s is 5G daar veel efficiënter. In de ‘bits per seconde’ die je krijgt, in spectrum, in stroomverbruik… Het is een natuurlijke evolutie van radiotechnologie voor iedereen.

Daarnaast krijg je met 5G toeters en bellen waar in eerste instantie bedrijven op zitten te wachten. Maar het is iets wat we in het hele netwerk zullen toepassen. Dus eerst op de grote antennes die er vandaag al zijn, en dan specifiek op sommige bedrijfsterreinen op bijkomende antennes.

‘Kijken we verder dan de komende vijf jaar, waarbij het dataverkeer zal toenemen, dan kan het zijn dat we in bepaalde hot zones, waar op momenten enorm veel trafiek is, granulair moeten werken met extra small cells (kleine lokale antennes, nvdr). Maar dat zal afhangen van de vraag in bepaalde gebieden.’

Hoe willen jullie dat aanbieden voor grote bedrijven? Gaan zij op grote sites lokaal een privaat 5G-netwerk kunnen opzetten? Of een virtueel netwerk op jullie publiek netwerk?

Standaert: ‘Het kan een combinatie van alles zijn. We kunnen mobiele private netwerken aanbieden, of we kunnen een slice aanbieden met een lokale break-out op een macro-antenne nabij die bedrijven.

Onze visie is: ‘We bouwen onze mobiele netwerken voor iedereen’. We hebben 5G gelanceerd en ook onze MVNO’s kunnen er gebruik van maken. De Network Business Unit is onafhankelijk en neutraal. Natuurlijk is de Services-tak daar een belangrijke klant, maar ons 5G-netwerk is vanaf dag één open voor iedereen.

Een mobiel netwerk managen is ook een discipline op zich. Sommige van de huidige spelers focussen zich meer op private mobiele netwerken (Cegeka wil graag 5G-spectrum om de technologie bij bedrijven aan te bieden, maar spreekt niet van een nationaal netwerk, nvdr). Dat sluit echter niet uit dat ze ooit geïnteresseerd zijn in interacties, en wij stellen ons open naar andere MVNO’s. Wij zorgen voor de infrastructuurcomponenten, maar onze business unit houdt zich niet bezig met bijvoorbeeld de IT-integratie en alles wat daar aan vasthangt. Al doet onze dienstentak dat voor alle duidelijkheid wel.’

Stralingsnormen en regulering

Alain Maron, Brussels minister van Leefmilieu, zei recent volgen Bruzz dat 5G wel degelijk uit te rollen valt met de huidige normen. Maar operatoren willen hogere normen omdat het dan makkelijker en goedkoper is. Klopt dat?

Standaert: ‘Hij heeft ook gezegd dat er een open debat moet komen en daar ben ik het volledig mee eens. We moeten die discussie rond de tafel voeren en niet in de pers.

Vandaag, met de huidige normen, kunnen wij in Brussel geen 5G lanceren. Zelfs met 4G en 4,5G zitten we aan onze limieten. En we dragen daar al de gevolgen van. Bepaalde competence centers kiezen vandaag al niet voor België. We lopen achter op onze buurlanden. Daar moet een debat over komen waar we ook constructief in willen zijn. Maar er moet echt een andere regulatie komen, er moet iéts gebeuren. Niet alleen in Brussel. Het is een debat voor Brussel, Vlaanderen en Wallonië. In de drie regio’s is er een andere regulatie nodig als we 5G willen uitrollen.’

In Vlaanderen is dat 20,58 V/m tot 900 MHz, tot 10 GHz is dat 30,7V/m. In Wallonië is het 3V/m per technologie, in Brussel 6V/m voor het totaal. Is die 30,7 V/m in Vlaanderen dan ook een probleem?

Standaert: ‘Het is overal een probleem voor een volwaardige 5G-uitrol. Dat gaat niet alleen om volts per meter, maar ook omdat 5G een ander type technologie is dat soms wel en soms niet straalt omwille van beamforming.’ (bij beamforming stuurt de mast het signaal gericht naar het toestel van de gebruiker, waardoor de straling lokaal hoger kan liggen, maar ook lager op plaatsen waar er geen toestellen worden gebruikt, nvdr).

Dat betekent dat ook de manier waarop je het meet, aangepast loet worden. Soms is het er wel, soms is het er niet.’

Dus Proximus zit niet alleen te wachten op testspectrum* en definitief spectrum, maar ook op gemoderniseerde stralingsnormen. En dan is er nog de beslissing om Huawei, jullie partner in het 4G-netwerk, en ZTE grotendeels te weren uit telecomnetwerk.

Standaert: ‘Ook dat is een belangrijk element in onze investeringen. Maar het is niet het enige. Vergelijk het met een wiskundige berekening: met één variabele kan je nog rekening houden. Maar als het er drie zijn wordt het heel gecompliceerd. Zo zou het al veel eenvoudiger zijn mocht je weten welk stuk van de spectrumband je krijgt.’

Maakt dat specifieke frequentieblok zoveel uit?

Standaert: ‘Dat maakt veel uit voor je technische apparatuur. Het zou makkelijker zijn als we van die variabelen de uitkomst kennen. We zitten in een situatie dat we vooruit moeten en dan moet je soms bepaalde zaken inbouwen. Maar we hopen, nu het stof rond covid-19 wat zakt, dat een aantal dossiers zoals dit verder kan. Het is echt noodzakelijk om ook in België een netwerk van de toekomst te kunnen realiseren.’

Het BIPT staat op het punt* om testspectrum te verdelen, onder meer aan Proximus. Kunnen jullie daar al mee verder?

Standaert: ‘Je kan daar al mee proberen en opstarten. Maar je weet niet of dat je definitief spectrum is.’

Maar de 5G-apparatuur blijft toch dezelfde?

Standaert: ‘Nee, niet per se. We hebben echt nood aan de finale veiling, tenzij je kiest voor apparatuur die elk scenario aan kan, maar dat komt ook met een aantal ‘accentjes’.’

Dus als jullie, Orange of Base nu spectrumblok A toegewezen krijgt, en in de finale veiling binnen een of twee jaar spectrumblok C, dan moet alles vernieuwd worden?

Standaert: ‘Je moet er vooral rekening mee houden. Als je op de 3,5 GHz band slechts een stuk van 40 MHz krijgt toegewezen, dan bestaat de kans dat je als operator later een ander spectrumblok verwerft. De exacte positie van dat verworven spectrum kan inderdaad een rol spelen. Ik spreek hier niet voor alle spelers, maar zeker wel voor ons. Dat maakt dat als ik nu beslissingen moet nemen rond apparatuur, dat je moet kiezen voor apparatuur die daarmee kan omgaan.’

(De 3,5 GHz band ligt tussen 3,4 en 3,8 GHz. Op dit moment geeft het BIPT aan vijf spelers tijdelijke gebruikersrechten voor de bovenste helft (3,6-3,8 GHz) van die band, nvdr)

Dus het is nu met de rem op werken?

Standaert: ‘Ja, en zo is het voor een aantal zaken. Wanneer begin je volop apparatuur uit te rollen als er geen duidelijkheid komt rond de stralingsnormen? Intussen evolueren ook de roadmaps. Wat vandaag beschikbaar is, kan binnen zes maanden technologisch enorm geëvolueerd zijn. Dus als we vandaag dingen alvast plaatsen die we zes maanden niet kunnen gebruiken, dan kunnen we beter wachten tot er meer duidelijkheid is.’

Een zendmast wordt toch niet elk half jaar vernieuwd?

Standaert: ‘De vernieuwing loopt over jaren. Maar nu is er een 5G-explosie gaande. En kijk je naar de roadmaps van de apparatuur, die ongeveer 18 maanden vooruitkijken, dan zie je nog enorme evolutie. Dat gaat over performantie.’

Stel dat er morgen een hand van God alles in de goede richting zet, met een spectrumveiling waarbij Proximus op 31 december zijn definitief spectrum in handen heeft. Wanneer kijken we dan naar een volwaardig 5G-netwerk zoals Proximus het voor ogen heeft?

Standaert: ‘We gaan onze rollout-plannen hier nog niet uit de doeken doen. We gaan de kaart trekken van het beste mobiele netwerk en daarom dat we er nu al mee van start gaan, binnen wat kan en mag. Onze enterprise-klanten verwachten dat ook van ons. Ze weten van Proximus dat we de eerste features en technologie zullen brengen en we gaan hen niet teleurstellen.

Maar zodra de variabelen constanten worden, wordt het een pak eenvoudiger.’

Hoe zit het met de uitfasering van 2G/3G? staat dat op de planning? Is dat nuttig?

Standaert: ‘Je kan nu meer dynamisch spelen met je spectrumbanden. Heb je op bepaalde plaatsen meer nodig of minder, dan kan dat. Dat maakt dat je mee-evolueert met je trafiek. Wordt het op een bepaald moment zo klein dat we het stopzetten, dat kan. Maar we zijn daar niet obsessief mee bezig.

Spelers als Huawei mogen van de overheid niet in het core-network zitten en mogen maar een beperkt marktaandeel hebben. Is dat vlot te realiseren? Voor de RAN partij A, voor de core partij B en voor andere onderdelen speler C?

Standaert: ‘Dat is haalbaar. De RAN (Radio Access Network, nvdr) en core kunnen verschillende vendors zijn. Natuurlijk, als je een keuze maakt voor je RAN, dan kijken we naar drie zaken in het bijzonder: het technisch-economische, security en hoe het operationeel het best werkt. Zelfs binnen je RAN is het mogelijk om met twee leveranciers te werken.’

Orange

Proximus gaat heel nauw samenwerken met Orange. Hoe ver gaat dat?

Standaert: ‘Het RAN tot op een zeker niveau. Wij houden volledige flexibiliteit voor andere zaken. De intelligentie van je netwerk zit in de core. Het transportnetwerk is anders, je spectrum is anders en ook het gebruik van spectrum.’

Dus de zender aan de mast is gedeeld, maar zodra de data op een glasvezelnetwerk overgaan is het gescheiden?

Standaert: ‘Nee. Daar waar we op een antenne dezelfde type noden definiëren, gaan we om redenen van efficiëntie dat gezamenlijk doen. Maar dat staat zelfs los van capaciteit. Het kan zijn dat wij op een bepaalde plaats meer capaciteit hebben dan de andere partij en omgekeerd.

Onze 2100 MHz spectrumband refarmen wij voor 5G. Orange hoeft daarom niet hetzelfde te doen. We zitten dus met een gelijkaardige samenstelling voor hardware, maar softwarematig zit je met RAN-sharing features die toelaten dat de fysieke box softwarematig in twee wordt getrokken en dat je daar elk je eigen ding kan doen.

We hebben geen enkele beperking op wat we kunnen doen op dat netwerk. Maar als wij op plaats X iets willen doen, en Orange wil dat daar ook doen, dan zal dat daar op een heel efficiënte manier kunnen gebeuren. En we gaan naar een situatie waarin elke operator veertig procent minder sites zelf beheert en toch een beroep kan doen op een twintig procent grotere grid. De totale dekking van het netwerk vergroot.’

Wordt er dan ook spectrum gedeeld?

Standaert: ‘Nee, er wordt geen spectrum gedeeld, dat is onafhankelijk. We gaan voor samenwerking, maar we willen ook blijven differentiëren. Dat kan op de core, op het transport, op de services en ook door op je spectrum in te spelen. Welk spectrum je activeert, of welk (bestaand) spectrum je refarmed voor bepaalde technologie. Daar hebben we volledige flexibiliteit.

Ons DNA is ook anders. Proximus is heel aanwezig bij bedrijven, dat maakt dat we op andere plaatsen andere noden hebben. Daar willen we absoluut het verschil blijven maken.’

Nu is dat Orange en Proximus. Als morgen Cegeka zegt dat ze wel 5G willen aanbieden, maar geen eigen nationaal netwerk willen uitbouwen, zijn zij welkom?

Standaert: ‘Ze zijn absoluut welkom om hun diensten aan te bieden aan hun klanten via het Proximus-netwerk. Op deze manier profiteren ze ook onmiddellijk van de bredere dekking die we dankzij het gedeelde netwerk zullen kunnen bieden. Maar het gedeelde netwerk met Orange is een pure servicing-constructie waarmee we fysieke infrastructuur delen.

Die samenwerking met Orange gaat om MWingz. Zij doen de bouw en de servicing. Een bedrijf als Cegeka is welkom op het Proximus-netwerk. En Proximus en Orange zullen ondanks die samenwerking aparte features en capaciteiten hebben. En Cegeka is perfect welkom bij onze Network Business Unit om daar klant te worden. Daar hebben ze ook geen eigen spectrum voor nodig. Het is een oproep die we recent ook in Trends deden: iedereen is welkom, zelfs Telenet, en dat menen we. Wil Telenet op onze fiber? Oké. Wil Cegeka op een deel van ons mobiel netwerk? Dan gaan we rond de tafel zitten.’